Tiêu chảy cấp tính – Nguyên nhân, điều trị và phòng tránh

Tiêu chảy cấp tính thể nhẹ có thể chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, bệnh có thể trở nặng rất nhanh và đe dọa tới tính mạng nếu không được chữa trị kịp thời. Do đó, việc nhận diện nguyên nhân, hướng xử lý và cách phòng tránh bệnh rất quan trọng.

• Bị tiêu chảy nên ăn gì cho nhanh khỏi, mau lại sức?
• Sốt tiêu chảy có nguy hiểm không? Triệu chứng và cách chữa
• Tiêu chảy cấp tính do cryptosporidium là gì?

1. Tiêu chảy cấp tính là gì?

Tiêu chảy cấp là tình trạng đi tiêu ra nước ít nhất 3 lần một ngày và thường kéo dài trong 1 – 2 ngày, đôi khi đến 2 tuần. Ngoài đại tiện phân lỏng, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, chuột rút…

Tiêu chảy cấp tính có thể gây mất nước và điện giải, làm suy giảm sức đề kháng và nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

2. Triệu chứng của tiêu chảy cấp tính

Tiêu chảy cấp tính có thể có nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một số triệu chứng phổ biến của tiêu chảy cấp tính là:

– Phân lỏng, nước hoặc có máu.

– Có thể xuất hiện đau bụng, chuột rút, đầy hơi.

– Mệt mỏi, suy nhược: Mất nước và chất khoáng thông qua tiêu chảy có thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi, chóng mặt, suy nhược.

– Nôn mửa, buồn nôn: Có thể xuất hiện buồn nôn và nôn mửa, đặc biệt là nếu tiêu chảy là do viêm nhiễm hoặc nhiễm khuẩn.

– Sốt, ớn lạnh, khát nước, khô miệng, da nhăn nheo.

– Nước tiểu ít hoặc không có, nước tiểu đậm màu

– Cảm giác khó chịu và cảm giác đi tiêu ngoài ý muốn có thể xuất hiện.

– Thay đổi màu sắc phân: Phân có thể thay đổi màu sắc, trở nên nhạt màu hoặc chứa máu.

– Lo âu, bất an: Bạn có thể cảm thấy lo lắng và bất an do tình trạng tiêu chảy không mong muốn.

3. Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp tính

Người bệnh có thể bị tiêu chảy cấp tính do nhiễm khuẩn đường ruột, tác dụng phụ của thuốc, không dung nạp một số thực phẩm dẫn đến tiêu chảy:

3.1. Nhiễm vius, vi khuẩn, ký sinh trùng

Việc nhiễm virus hoặc sử dụng nước, thực phẩm có chứa vi khuẩn, ký sinh trùng sẽ gây ra tình trạng tiêu chảy cấp. Cụ thể là:

• Virus: Norovirus (gây tiêu chảy cấp ở người lớn), Rotavirus (gây tiêu chảy cấp ở trẻ em), Adenovirus…
• Vi khuẩn: E.coli, Shigella, Campylobacter, Vibrrio cholerae, Salmonella enterocolitica…
• Ký sinh trùng: Cryptosporidium, Entamoeba histolytica…

3.2. Tác dụng phụ của thuốc

Nếu bạn đột nhiên bị tiêu chảy sau khi uống một trong các loại thuốc sau thì rất có thể là do tác dụng phụ của thuốc:

• Thuốc kháng sinh
• Thuốc kháng axit có chứa magie
• Thuốc điều trị ung thư
• Thuốc nhuận tràng

Nguyên nhân do các loại thuốc này ảnh hưởng đến sự cân bằng của vi khuẩn trong ruột, hoặc gây kích ứng niêm mạc ruột.

3.3. Không dung nạp thực phẩm gây tiêu chảy cấp

Một số trường hợp không dung nạp fructose hoặc lactose sẽ gây đi ngoài phân lỏng. Fructose là một loại đường tự nhiên trong trái cây, mật ong và một số loại đồ uống. Lactose là loại đường được tìm thấy trong sữa và các sản phẩm từ sữa.

Ngoài ra có một số nguyên nhân khác gây ỉa chảy cấp như: dị ứng với chất tạo ngọt nhân tạo, uống nhiều rượu bia, căng thẳng quá độ.

Một số nguyên nhân chính dẫn đến tiêu chảy cấp tính

3.4. Bị tiêu chảy khi mang thai

Đây là tình trạng tiêu chảy xảy ra ở phụ nữ trong thời kỳ mang thai. Nguyên nhân do sự thay đổi của nội tiết tố, sự co giãn của cơ trơn trong ruột, hoặc sự nhiễm trùng của đường tiêu hóa.

Tiêu chảy khi mang thai có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của mẹ và thai nhi, nếu không được điều trị kịp thời.

: Tiêu chảy (Ỉa chảy) là gì? Nguyên nhân – Triệu chứng – Điều trị

4. Tiêu chảy cấp tính có nguy hiểm không?

Bệnh có thể diễn biến nặng rất nhanh. Nếu không được điều trị sớm có thể gây ra biến chứng nguy hiểm hoặc chuyển sang tiêu chảy mạn tính.

Điển hình nhất của tiêu chảy cấp là mất nước và chất điện giải trầm trọng dẫn tới li bì, hôn mê, yếu cơ, co giật. Trường hợp xấu nhất có thể gây tử vong. Cục y tế dự phòng cho biết rotavirus là tác nhân chính gây tiêu chảy cấp nặng và đe doạ đến tính mạng của trẻ dưới 2 tuổi.

Mất nước và điện giải

Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của tiêu chảy cấp tính, do mất quá nhiều nước và các chất điện giải (như natri, kali, canxi, magiê…) qua phân.

Mất nước và điện giải có thể gây ra các triệu chứng như khô miệng, khát nước, da nhăn nheo, chóng mặt, đau đầu, tim đập nhanh, sốc…

Dẫn đến suy dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng thường xảy ra ở trẻ em hoặc người già. Nguyên nhân do tiêu chảy làm giảm khả năng hấp thu và sử dụng các chất dinh dưỡng (như protein, carbohydrate, chất béo, vitamin, khoáng chất…) từ thức ăn.

Nhiễm trùng máu

Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm của tiêu chảy cấp tính. Nguyên nhân do vi khuẩn gây bệnh từ đường ruột xâm nhập vào máu và gây nhiễm trùng toàn thân.

Nhiễm trùng máu có thể gây ra các triệu chứng như sốt, ớn lạnh, nhịp tim nhanh, huyết áp thấp, khó thở, rối loạn nhận thức, suy cơ, suy thận, suy hô hấp, và sốc nhiễm trùng.

Viêm ruột hoại tử

Cũng là một biến chứng hiếm gặp và hết sức nguy hiểm của tiêu chảy cấp tính. Các vi khuẩn gây bệnh từ đường ruột gây viêm và hoại tử một phần hoặc toàn bộ niêm mạc ruột. Viêm ruột hoại tử có thể gây ra các triệu chứng như tiêu chảy có máu, đau bụng dữ dội, sốt cao, nôn mửa, sốc, và ngừng thở.

5. Khi nào nên gặp bác sỹ?

Nếu sau vài ngày mà tình trạng tiêu chảy không đỡ hoặc nếu có các dấu hiệu sau đây, người bệnh cần nhanh chóng tới các cơ sở y tế để được chăm sóc:

• Phân có máu hoặc có màu đen
• Đau bụng hoặc đau trực tràng dữ dội
• Sốt cao hơn 39 độ C
• Dấu hiệu mất nước như khô miệng, khát nước, khô mắt, tiểu ít, hạ huyết áp
• Nôn mửa liên tục, không thể uống nước hoặc thuốc

6. Chẩn đoán tiêu chảy cấp

Để chẩn đoán nguyên nhân gây ra tiêu chảy cấp, bác sĩ sẽ thăm khám bệnh nhân, hỏi về lịch sử bệnh lý, các loại thuốc đang dùng, và làm một số xét nghiệm, bao gồm:

• Xét nghiệm máu để xác định nguồn gốc của tiêu chảy.
• Xét nghiệm phân để kiểm tra sự có mặt của vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây bệnh.
• Soi hậu môn và đại tràng sigma để nhìn thấy tình trạng của ruột.

7. Điều trị tiêu chảy cấp tính

Đối với trường hợp tiêu chảy nhẹ, bệnh có thể tự khỏi hoặc thuyên giảm với các biện pháp điều trị tại nhà. Tuy nhiên, đối với trường hợp diễn biến nặng, đặc biệt là ngộ độc thực phẩm, người bệnh cần được bác sĩ thăm khám và đưa ra phác đồ điều trị kịp thời.

7.1. Bù nước và chất điện giải

Đi tiêu phân lỏng nhiều lần khiến cơ thể mất nước và chất điện giải. Người bệnh cần bổ sung lượng thiếu hụt bằng cách uống nhiều nước và dung dịch oresol. Người bệnh cần pha và sử dụng đúng tỷ lệ theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

Oresol giúp bù nước và chất điện giải

Bạn có thể sử dụng các loại nước bù điện giải có sẵn trên thị trường, hoặc tự pha nước Oresol theo công thức: 1 lít nước sạch + 3,5g muối ăn + 20g đường + 2,5g kali clorua (hoặc 1/2 quả chanh) + 2,5g natri bicacbonat (hoặc 1/2 thìa cà phê bột nở).

Bạn nên uống từ 50-100ml nước mỗi lần tiêu chảy, và uống thêm 2-3 lít nước mỗi ngày.

7.2. Thuốc tây

Bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc như:

• Thuốc cầm tiêu chảy: Loperamide, Bismuth
• Thuốc kháng sinh trong trường hợp tiêu chảy do vi khuẩn, ký sinh trùng: Ciprofloxacin, Metronidazol…
• Trường hợp mất nước nặng cần được truyền tĩnh mạch và điều trị tích cực ở các cơ sở y tế.

*Lưu ý: Các thuốc tây khi dùng phải có chỉ định của bác sĩ điều trị, người bệnh tuyệt đối không được tự ý sử dụng thuốc.

Thuốc cầm tiêu chảy Loperamide

7.3. Men vi sinh

Probiotics có trong men vi sinh giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Đối với những trường hợp bệnh nhẹ, bổ sung men vi sinh sẽ giúp bệnh chóng khỏi, cơ thể sớm hồi phục.

8. Chế độ ăn cho người bệnh tiêu chảy cấp

Để phòng và điều trị tiêu chảy cấp tính, chế độ ăn uống là một yếu tố quan trọng. Bạn có thể tham khảo một số nguyên tắc và gợi ý về chế độ ăn uống cho người bệnh tiêu chảy cấp tính như sau:

8.1. Các loại thực phẩm người bệnh nên ăn

Ăn nhẹ, dễ tiêu, giàu chất dinh dưỡng để giúp ruột hấp thu và sử dụng các chất cần thiết, đồng thời kích thích ruột hoạt động bình thường. Bạn nên ăn nhỏ và thường xuyên, không ăn quá no hoặc quá đói. Một số thức ăn phù hợp cho người bệnh tiêu chảy cấp tính là:

– Nên ăn Cháo

Đây là một loại thức ăn lý tưởng cho người bệnh tiêu chảy, vì nó cung cấp đủ tinh bột, nước, và chất điện giải, mà không gây kích ứng ruột.

Bạn có thể ăn cháo trắng, cháo gạo rang, cháo cà rốt, cháo thịt nấu cà rốt, cháo thịt gà, cháo bí đỏ, cháo cà rốt khoai tây…

– Sữa chua

Giàu canxi, protein, và probiotics, giúp cân bằng hệ vi sinh vật trong ruột, và ngăn ngừa nhiễm trùng. Bạn có thể ăn sữa chua không đường, hoặc kết hợp với các loại trái cây như chuối, táo, hoặc dâu tây.

– Bổ sung trái cây

Đây là một loại thức ăn giàu vitamin, khoáng chất, và chất xơ, giúp bổ sung chất dinh dưỡng, và kích thích ruột hoạt động. Bạn có thể ăn các loại trái cây như chuối, hồng xiêm, ổi chín, táo, lê, cam, quýt, dưa hấu, dưa leo…

Bạn nên tránh các loại trái cây có nhiều axit, đường, hoặc chất xơ không hòa tan, như chanh, cam, bưởi, mận, nho, dứa, xoài, mít…

– Thịt gà, lợn nạc, cá

Đây là các loại thức ăn giàu protein, giúp bồi bổ cơ thể, và hỗ trợ hệ miễn dịch.

Bạn nên chọn các loại thịt nạc, không có da, và chế biến bằng cách luộc, hấp, hoặc nướng, để giảm lượng chất béo và dễ tiêu hóa.

8.2. Các thực phẩm tiêu chảy cấp cần tránh

Bạn nên tránh các thức ăn khó tiêu, kích ứng, hoặc gây nhiễm trùng, vì chúng có thể làm tổn thương niêm mạc ruột, gây viêm nhiễm, hoặc làm tăng tốc độ tiêu hóa. Một số thức ăn nên tránh cho người bệnh tiêu chảy cấp tính là:

– Thức ăn cay, mặn, ngọt, hoặc chứa nhiều chất béo

Kích ứng ruột, làm tăng tiết dịch tiêu hóa, và gây tiêu chảy. Bạn nên tránh các loại gia vị như ớt, tiêu, hành, tỏi, gừng, nước mắm…

Bạn cũng nên tránh các loại thức ăn chiên, rán hoặc chứa nhiều dầu mỡ, bơ, phô mai, kem, sữa béo, thịt béo, lòng đỏ trứng, xúc xích, chả, giăm bông…

– Thức ăn sống hoặc nấu chưa chín

Đây là các loại thức ăn có nguy cơ cao bị nhiễm khuẩn hoặc ký sinh trùng, gây tiêu chảy. Bạn nên tránh các loại thức ăn như rau sống, trái cây không gọt vỏ, thịt sống, hải sản sống, trứng sống, sữa tươi, phô mai không tiệt trùng…

– Thức ăn có chứa gluten, lactose, hoặc fructose

Đây là các loại thức ăn có thể gây khó tiêu, đầy hơi, hoặc tiêu chảy cho một số người bị kém hấp thu hoặc dị ứng với các chất này.

Bạn nên tránh các loại thức ăn từ lúa mì, lúa mạch. Tránh các loại nước ngọt, trái cây có nhiều fructose như lê, táo, mận, nho…

9. Phòng tránh tiêu chảy cấp tính

Để phòng tránh tiêu chảy cấp, chúng ta cần tránh cho cơ thể tiếp xúc với nguồn gây bệnh. Để làm được điều đó cần thực hiện theo những lưu ý sau:

• Giữ vệ sinh môi trường sống và vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Nếu đi du lịch cần lựa chọn địa chỉ ăn uống đảm bảo, chỉ nên uống nước đóng chai, ăn hoa quả có thể bóc vỏ. Mang theo thuốc dự phòng.
• Rửa tay đúng cách, đặc biệt là luôn rửa tay sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn, sau khi chơi với vật nuôi.
• Tiêm phòng rotavirus cho trẻ.
• Đối với các trường hợp không dung nạp thực phẩm, cần lưu ý khi đi ăn ở bên ngoài để tránh ăn phải những loại thức ăn chứa thành phần mà cơ thể không hấp thụ được.

Rửa tay đúng cách giúp phòng tránh tiêu chảy cấp

Những thông tin trên cho thấy chúng ta không nên chủ quan với bệnh tiêu chảy cấp tính. Người bệnh cần được đưa tới ngay các cơ sở y tế nếu bệnh diễn biến nặng. Đừng ngần ngại liên hệ với chuyên gia của chúng tôi qua hotline 0343.44.66.99 nếu còn bất kỳ thắc mắc nào có liên quan. Chúc các bạn thật nhiều sức khỏe!

XEM THÊM:

• Men vi sinh là gì? Công dụng và hướng dẫn sử dụng đúng cách
• Cà rốt chữa tiêu chảy như thế nào? – Tìm hiểu ngay!
• 10 cách cầm tiêu chảy cấp tốc bạn cần “nằm lòng” để tự cứu mình