[Tứ Quân Tử Thang] – Bài thuốc cổ phương giúp ổn định hệ tiêu hóa

Tứ quân tử thang là bài thuốc cổ phương nổi tiếng, có công dụng kiện tỳ, ích khí, dùng cho người gặp các vấn đề về tiêu hóa. Vậy cụ thể công dụng, cách dùng ra sao, hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

1. Nguồn gốc bài thuốc tứ quân tử thang

Tứ quân tử thang là công thức cổ phương có từ đời Tống.

Tứ quân tử thang là bài thuốc trong cuốn “Thái bình huệ dân hòa tễ cục phương” đời nhà Tống, ghi lại tổng cộng 788 phương thuốc hiệu quả mà dân gian thường dùng. Đây là một bộ sách y học được lưu truyền rộng rãi và có ảnh hưởng lớn trong chữa bệnh.

Bài thuốc tứ quân tử thang là bài thuốc cổ phương, nằm trong danh mục bổ ích chi tễ của Đông y, là tiền đề cho nhiều bài thuốc nổi tiếng về sau.

Tứ quân vốn rất trung hòa

Sâm linh truật thảo gọi là tứ quân

Lục quân gia bán hạ trần

Tiêu đờm bổ khí, chữa phần dương hư

Dị công bán hạ loại trừ

Vị hàn chứng ấy, phải nhờ hương sa

Như vậy, phương thuốc tứ quân tử thang bao gồm các vị thảo dược như nhân sâm, bạch truật, phục linh, cam thảo, là nền tảng cho nhiều bài thuốc nổi danh khác như lục quân tử thang, sâm linh bạch truật tán, bát trân thang, bổ trung ích khí thang, kiện tỳ dưỡng vị, quy tỳ thang…

2. Thành phần bài thuốc Tứ quân tử thang

Thành phần bài thuốc cổ phương bao gồm Nhân sâm, Bạch truật, Phục linh và Cam thảo.

Thành phần phương thuốc tứ quân tử thang bao gồm:

• Nhân sâm hoặc Đảng sâm: 8-12g
• Bạch truật: 8-12g
• Phục linh: 12g
• Cam thảo: 4g

Mỗi thành phần trong bài tứ quân tử thang đều có công dụng riêng, thường dùng chữa chứng tỳ vị khí hư. Cụ thể:

• Nhân sâm hoặc Đảng sâm tính ngọt ôn, kiện tỳ (1 trong ngũ tạng theo y học cổ truyền, phụ trách tiêu hoá, hấp thu, vận chuyển nước và đồ ăn, ích dưỡng). Là vị chủ dược
• Bạch truật vị đắng, tính ôn, giúp kiện tỳ táo thấp (bồi bổ hệ tiêu hoá, giúp điều trị bệnh do ẩm thấp ảnh hưởng đến hệ tiêu hoá như gây nhạt miệng, kém ăn, đầy bụng, ỉa chảy…)
• Phục linh có vị ngọt nhạt, kết hợp với bạch truật nhằm kiện tỳ thẩm thấp, tăng cường chức năng vận hóa của tỳ vị
• Cam thảo có vị ngọt, tính ôn, giúp bổ trung hòa vị

3. Công dụng

Bài thuốc này có thể được sử dụng để chữa căn nguyên gây nên bệnh viêm đại tràng.

Công dụng chính của tứ quân tử thang dùng chữa chứng tỳ vị hư nhược (tỳ là hệ thống tiêu hóa của cơ thể, vị là dạ dày), phế tổn, ăn uống không tiêu, tiêu hóa kém, ăn ít, phân lỏng, người mệt mỏi, tay chân lười vận động.

Bài thuốc tứ quân tử thang cũng dựa theo nguyên lý y học cổ truyền là phân chia rõ ràng theo nguyên tắc quân thần tá sứ. Nhân sâm (có thể thay thế bằng Đảng sâm) làm quân tức là vị thuốc chính, nhằm đại bổ nguyên khí, giúp thúc đẩy chức năng tiêu hóa ở dạ dày.

: Viêm đại tràng: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị hiệu quả

Các vị thảo dược còn lại như Bạch truật, phục linh và cam thảo nhằm tăng tác dụng của tỳ vị, gia tăng quá trình tiêu thụ và hấp thu chất dinh dưỡng của đường tiêu hóa cho cơ thể. Căn nguyên của viêm đại tràng là tỳ vị hư yếu, do vậy, bài thuốc tứ quân tử thang cũng đồng thời cải thiện các triệu chứng của bệnh lý viêm đại tràng cấp và mạn tính, viêm đại tràng co thắt (hội chứng ruột kích thích), rối loạn tiêu hóa, ăn uống khó tiêu, đầy hơi chướng bụng…

Ngoài ra, theo Ths.Bs Hoàng Khánh Toàn, Trưởng khoa Đông y Bệnh viện 108, tứ quân tử thang còn có các tác dụng như:

• Điều tiết hệ thần kinh thực vật, thúc đẩy quá trình làm lành các tổn thương tại hệ tiêu hóa và thúc đẩy phục hồi công năng tiêu hóa
• Giúp tăng tạo glycogen trong gan, gia tăng lượng máu dự trữ
• Điều chỉnh tuần hoàn mạch máu, tăng huyết dịch
• Tăng cường chức năng hệ miễn dịch
• Điều chỉnh nội tiết tốt
• Bổ sung các yếu tố vi lượng

4. Cách sử dụng bài thuốc tứ quân tử thang

• Tán bột mịn, mỗi lần uống 8-12g
• Sắc nước uống các vị thảo dược trên. Ngày hai lần

5. Bài thuốc tứ quân tử thang gia giảm

Từ bài tứ quân tử thang có thể gia giảm các vị thuốc để chữa các triệu chứng liên quan tới hệ tiêu hóa.

Bên cạnh công dụng chính kiện tỳ vị, cải thiện các chứng đi ngoài ra nước, khi thêm các vị thảo dược khác, bài thuốc tứ quân tử thang gia giảm còn có một số công dụng khác như:

6. Biến phương tứ quân tử thang

Ngoài tứ quân tử thang, khi thay đổi một số vị thuốc trong “tứ quân” có thể trở thành những bài thuốc khác. Cụ thể có các biến phương của tứ quân tử thang như:

6.1. Dị công tán (Tiểu nhi dược chứng trực quyết)

Thêm trần bì có tác dụng hành khí, tỳ vị

• Bài tứ quân này có thêm vị trần bì (8g) có tác dụng hành khí tỳ vị, kết hợp với Đảng sâm, bạch truật
• Công dụng: Tăng khả năng kiện tỳ ích khí hòa vị, ký khí.
• Đối tượng sử dụng:
  • Người tỳ vị hư nhược, khí trệ không thông
  • Thường dùng chữa cho trẻ em tiêu hóa không tốt

6.2. Kiện tỳ hóa đàm thang (Lục quân tử thang)

• Thành phần: Đảng sâm, Bạch truật, Phục linh, Cam thảo, Trần bì, Bán hạ
• Công dụng: Chữa chứng khí hư có đờm, chướng bụng, ăn ít, đau bụng râm ran, nôn mửa, sôi bụng, đi ngoài phân lỏng
• Đối tượng sử dụng: Người tỳ vị hư, viêm phế quản mạn tính, ho có đờm, khó thở, mất chức năng điều hòa đường tiêu hóa.

6.3. Kiện tỳ hòa vị thang (Hương sa lục quế quân tử thang)

• Thành phần: Đảng sâm, Bạch truật, Phục Linh, Cam thảo, Mộc Hương, Sa nhân
• Công dụng: Dùng chữa chứng tỳ vị hư nhược, đau râm ran bụng, tức ngực, nôn mửa, bụng sôi, đại tiện phân lỏng.

6.4. Kiện tỳ nhu can thang (Quy thược lục quân tử thang)

• Thành phần: Đảng sâm, Bạch truật, Phục linh, Cam thảo, Đương quy, Bạch thược
• Công dụng: Điều hòa khí huyết, chữa can tỳ yếu, toàn thân hư nhược, kém ăn uống, tức ngực, chướng bụng, nóng trong người, mất ngủ, viêm gan mạn tính, kinh nguyệt không đều
• Đối tượng: Dành cho người viêm gan mạn tính, kinh nguyệt không đều, tỳ vị hư yếu

6.5. Sâm linh Bạch truật tán

• Thành phần: Đảng sâm, Bạch truật, Phục linh, Cam thảo, thêm Biển đậu, Sơn dược, Hạt sen, Kiết cánh, Ý dĩ, Sa nhân, có bài còn thêm Trần bì.
• Công dụng: Tu dưỡng tỳ vị, lý khí hóa đàm, trị chứng tỳ phế khí hư, sức yếu, kém ăn, đại tiện lỏng, ho đờm lâu.

6.6. Thất vị Bạch truật tán

• Thành phần: Đảng sâm, Bạch truật, Phục linh, Cam thảo, Cát căn, Hoắc hương, Mộc hương
• Công dụng: Trị chứng tỳ hư, tiết tả, nóng trong người, khát nước
• Đối tượng: Dùng cho trẻ em

7. Lưu ý khi sử dụng tứ quân tử thang

Để phát huy tối đa công dụng của bài tứ quân tử thang, ngoài việc uống đúng và đủ, bạn nên chú ý một số điểm sau:

• Nên tìm mua những thành phần có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng
• Tham khảo ý kiến của người có chuyên môn
• Nên liệt kê các loại thuốc đang sử dụng để tránh tương tác thuốc
• Kiên trì áp dụng trong thời gian dài
• Có thể sử dụng sản phẩm có thành phần đảng sâm, bạch truật, phục linh, cam thảo được bào chế dưới dạng viên nang, dễ sử dụng, không tốn nhiều thời gian sắc.

Trên đây là một số thông tin về bài thuốc tứ quân tử thang, nếu có bất kỳ thắc mắc nào vui lòng liên hệ qua hotline 0865 344 349 để được tư vấn hỗ trợ.

XEM THÊM:

• Bạch truật – 15 công dụng diệu kỳ ai cũng nên biết
• Đẳng sâm – vị thuốc quý được ví như “nhân sâm” của người nghèo
• 11+ cách chữa viêm đại tràng tại nhà hiệu quả bất ngờ