Xơ vữa động mạch cảnh: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Xơ vữa động mạch cảnh làm hẹp động mạch đưa máu lên não, từ đó có thể gây tai biến mạch máu não, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do vậy, cần nắm rõ được nguyên nhân và cách điều trị xơ vữa để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm xảy ra. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ thông tin về bệnh lý xơ vữa động mạch cảnh bạn cần biết.

1. Xơ vữa động mạch cảnh là gì?

Xơ vữa động mạch cảnh nếu không điều trị sớm có thể gây đột quỵ.

Động mạch cảnh là động mạch đi từ động mạch chủ ở ngực đi lên trên hai bên cổ, sau đó phân nhánh đi vào não. Động mạch cảnh thực hiện chức năng vận chuyển máu lên đến não.

Xơ vữa động mạch cảnh là tình trạng thành mạch ở đây hình thành các mảng bám do cholesterol hoặc các chất khác lắng đọng lại và làm dày thành mạch. Các mảng bám này dày lên làm hẹp lòng mạch, cản trở quá trình lưu thông máu. Một số trường hợp bề mặt của mảng xơ vữa có hình thành cục máu đông sau đó vỡ ra thành nhiều mảng, theo áp suất dòng chảy của máu đi từ cổ lên não có thể gây nên thiểu năng tuần hoàn não, tắc mạch, thậm chí tai biến.

Theo Bệnh viện 115, có khoảng 20-30% trường hợp bị nhồi máu não là do xơ vữa động mạch cảnh.

Tìm hiểu tất tần tật thông tin về xơ vữa động mạch

2. Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch cảnh

Động mạch cảnh bị xơ vữa do nhiều nguyên nhân gây ra nhưng tập trung nhiều ở những người có mắc các bệnh lý nền như:

2.1. Do huyết áp cao

Khi người bệnh bị cao huyết áp, áp lực trong máu lớn tác động lên thành mạch trong thời gian dài làm tổn thương thành mạch, góp phần hình thành nên các mảng xơ vữa.

2.2. Tăng cholesterol trong máu hay bị mỡ máu cao

Cholesterol toàn phần, cholesterol xấu LDL và triglyceride quá nhiều trong máu dẫn đến lắng lại ở lòng mạch. Trong đó nguyên nhân chủ yếu là do tăng LDL-Cholesterol (mỡ xấu). Qua thời gian làm dày thành mạch, hình thành nên các mảng bám gọi là các mảng xơ vữa.

Tìm hiểu thêm: Mỡ máu cao (Rối loạn lipid máu): Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

2.3. Do hút thuốc hoặc hít phải khói thuốc nhiều

Người hút nhiều thuốc lá hoặc các hợp chất có chứa nicotin có nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch cao hơn nhiều so với người bình thường. Trong đó có xơ vữa động mạch cảnh. Nồng độ nicotine trong thuốc lá sẽ kích thích và làm tổn thương lớp nội mạc ở động mạch cảnh. Ngoài ra, khói thuốc lá có thể làm tăng nồng độ của những sản phẩm oxy hóa như cholesterol LDL, giảm HDL cholesterol, từ đó khiến mỡ xấu ngày càng lắng lại thành mạch.

2.4. Do cơ địa kháng insulin, béo phì hoặc tiểu đường

Kháng insulin hoặc nhạy cảm với insulin dễ hình thành gan nhiễm mỡ, khiến quá trình chuyển hóa mỡ tại gan bị gián đoạn, từ đó gián tiếp gây nên tình trạng lắng đọng cholesterol ở thành mạch.

Ngoài ra, người có lượng đường huyết cao cũng hình thành nên các mảng xơ vữa.

2.5. Do phản ứng viêm trong cơ thể

Các phản ứng viêm trong cơ thể không rõ nguyên nhân hay các bệnh như viêm khớp, lupus, bệnh vẩy nến hay viêm ruột cũng góp phần ức chế sản xuất nitric oxide, kích thích sản sinh các phân tử bám dính, cytokine gây viêm tại thành mạch.

Tuy đây không phải là nguyên nhân chính gây nên xơ vữa động mạch nhưng những người có yếu tố bệnh lý này sẽ thúc đẩy hình thành các mảng xơ vữa nhanh hơn.

3. Triệu chứng của xơ vữa động mạch cảnh

Đặc trưng của xơ vữa động mạch cảnh là các cơn ho lâu, đau tức ngực.

Ở giai đoạn đầu khi xơ vữa không có dấu hiệu cụ thể và chỉ có thể phát hiện khi tình trạng bệnh đã nghiêm trọng, các mảng xơ vữa bám dày vào thành mạch, cản trở sự lưu thông của dòng máu, gây nên thiếu máu não hoặc thiếu máu cục bộ.

Một số dấu hiệu và triệu chứng khi động mạch cảnh bị xơ vữa có thể nhận biết như:

• Buồn nôn, tâm trạng lo lắng, căng thẳng
• Đau tức ngực, dễ bị choáng
• Ho nhiều

Các triệu chứng tăng nặng dẫn đến các cơn thiếu máu cục bộ hoặc đột quỵ như:

• Suy giảm ý thức
• Mờ mắt, không nhìn rõ vật thể
• Không điều chỉnh được ngôn ngữ
• Yếu hoặc liệt nửa người

4. Biến chứng nguy hiểm của xơ vữa động mạch cảnh

Động mạch cảnh vận chuyển máu lên đến não, do vậy khi bị xơ vữa có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Thiểu năng tuần hoàn não
• Tắc mạch máu não, thiếu máu cục bộ
• Xuất huyết não
• Tai biến mạch máu não (đột quỵ)
• Tử vong

5. Đối tượng nguy cơ cao bị xơ vữa động mạch cảnh

Những người có thói quen hút thuốc lá, lười vận động hoặc tiềm ẩn bệnh lý nền sẽ có nguy cơ cao mắc xơ vữa động mạch.

• Người thường xuyên hút thuốc lá
• Người bị tăng cholesterol trong máu (rối loạn mỡ máu)
• Người có tiền sử đái tháo đường
• Người trong gia đình có tiền sử mắc bệnh tim mạch

6. Chẩn đoán xơ vữa động mạch cảnh

Để biết được tình trạng xơ vữa động mạch đưa máu lên não, các bác sĩ có thể chị định một số phương pháp khảo sát như:

• Siêu âm động mạch cảnh: khảo sát bề dày lớp nội mạc động mạch cảnh
• Chụp mạch máu cắt lớp điện toán đa lớp cắt: đánh giá toàn bộ hệ thống mạch cảnh trong và ngoài sọ
• Chụp mạch máu cộng hưởng từ: khảo sát các mảng xơ vữa
• Có thể can thiệp chụp mạch số hóa nền DSA để can thiệp điều trị

7. Điều trị xơ vữa động mạch cảnh

Mục tiêu của điều trị xơ vữa phụ thuộc vào mức độ tắc nghẽn thành mạch, sự hình thành và giai đoạn phát triển của các mảng xơ vữa. Do vậy, có nhiều cách xử lý tình trạng. Cụ thể:

7.1. Điều trị xơ vữa động mạch cảnh bằng chế độ ăn uống sinh hoạt   

Đây là phương pháp lâu dài giúp ngăn ngừa xơ vữa.

Thay đổi lối sống có thể hạn chế sự hình thành mảng bám cũng như giúp tiêu biến mảng xơ vữa bằng cách:

• Hạn chế hút thuốc lá, chất kích thích, rượu bia
• Hạn chế dùng đồ ăn nhiều dầu mỡ
• Hạn chế các loại thịt đỏ
• Giảm bớt lượng muối trong mỗi bữa ăn, chỉ khoảng 1.5gam muối mỗi ngày
• Tăng cường ăn thực phẩm giàu chất xơ, thịt trắng, hoa quả nhiều màu sắc
• Thường xuyên tập thể dục thể thao đều đặn mỗi ngày

7.2. Điều trị bằng thuốc tây

Tùy vào nguyên nhân cụ thể gây xơ vữa, các bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc tây y điều trị:

• Điều trị nguyên nhân do tăng cholesterol: các nhóm thuốc statin như rosuvastatin, atorvastatin; fibrat, niacin…
• Điều trị nguyên nhân do tăng huyết áp như: thuốc chẹn canxi như amlodipin, felodipin; thuốc ức chế men chuyển, thuốc chẹn beta giao cảm
• Điều trị nguyên nhân do đái tháo đường: các loại thuốc viên hoặc insulin tùy mức độ
• Điều trị nguyên nhân do kháng tập kết tiểu cầu: aspirin, clopidogrel

7.3. Phẫu thuật điều trị xơ vữa động mạch 

Trường hợp bệnh nhân từng bị các cơn thiếu máu cục bộ hoặc tai biến mạch máu não, các bác sĩ có thể dùng tiểu phẫu hoặc phẫu thuật để cắt bỏ mảng xơ vữa như:

• Cắt nội mạc thành mạch loại bỏ chất béo tích tụ tại động mạch
• Phẫu thuật bắc cầu
• Phẫu thuật bóc tách động mạch cảnh
• Đặt stent động mạch cảnh do xơ vữa gây hẹp động mạch

Phòng ngừa xơ vữa động mạch cảnh từ thảo dược

Theo Ths. Bs Nguyễn Thị Hằng, Nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Tuệ Tĩnh, một trong nguyên nhân chính gây xơ vữa động mạch nói chung là do mỡ máu cao. Để ngăn ngừa cần giải quyết được vấn đề mỡ máu.

Dựa trên công dụng của Cam Bergamot, chiết xuất Bergamot mang đến nhiều tác dụng trong hạ mỡ máu.

• Một số thảo dược giúp giảm cholesterol trong máu như Lá sen, Trạch tả, Nần vàng, nghệ, cam Bergamot vùng Địa Trung Hải
• Thảo dược củng cố chức năng tiêu mỡ, thông mạch như Ngưu tất, sơn tra
• Thảo dược bổ gan, tăng cường chức năng gan như: Giảo cổ lam, Actiso, trạch tả, nghệ và cam Bergamot

Người bị mỡ máu nếu muốn phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm từ xơ vữa động mạch có thể kết hợp sử dụng các thành phần thảo dược tự nhiên này.

Trên đây là một số thông tin về xơ vữa động mạch cảnh. Nếu có thắc mắc nào, vui lòng liên hệ qua hotline 0865 344 349 để được tư vấn giải đáp.

XEM THÊM:

• Xơ vữa động mạch vành: Có nguy hiểm không, điều trị ra sao
• Xơ vữa động mạch nên ăn gì kiêng gì để giảm mảng bám
• Mỡ máu Tâm Bình – Hỗ trợ giảm mỡ máu, giảm mỡ gan, ngăn ngừa biến chứng xơ vữa mạch máu