Nhiễm trùng đường ruột: Những biến chứng nguy hiểm và cách điều trị

Nhiễm trùng đường ruột hay nhiễm trùng đường tiêu hóa có thể gây mất nước nghiêm trọng do nôn mửa và tiêu chảy kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Hiểu được nguyên nhân, chẩn đoán kịp thời sẽ giúp việc điều trị đơn giản, giúp người bệnh hồi phục nhanh chóng.

Trong bài viết này, Ban biên tập sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản về nhiễm trùng đường ruột. Bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán, cách điều trị cũng như phòng ngừa. Các nội dung dưới đây được tham vấn chuyên môn bởi Ths. Bác sĩ Nguyễn Thị Hằng – Nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Tuệ Tĩnh.

1. Nhiễm trùng đường ruột là bệnh gì?

Nhiễm trùng đường ruột là bệnh lý tiêu hóa phổ biến do virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây ra. Biểu hiện bằng tình trạng tiêu chảy ra nước, đau quặn bụng, nôn mửa, đôi khi có sốt. Bệnh có thể tự hết trong vài ngày nhưng cũng có thể xuất hiện biến chứng nguy hiểm tới tính mạng.

Nhiều trường hợp nhiễm trùng đường ruột có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm

Nhiễm trùng đường ruột hay nhiễm khuẩn, nhiễm trùng đường tiêu hóa có thể lây qua đường tiếp xúc với người bệnh hoặc do ăn phải thức ăn, nước uống bị ô nhiễm. Chẩn đoán nhanh chóng, điều trị thích hợp và kiểm soát nhiễm trùng chính là những việc làm quan trọng trong trường hợp này.

2. Nguyên nhân gây nhiễm trùng tiêu hóa

Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa có thể do một số lượng lớn vi sinh vật gây ra, bao gồm:

2.1 Nhiễm trùng đường ruột do vi khuẩn

Là tác nhân gây nhiễm trùng đường ruột có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Các loại vi khuẩn thường gây nhiễm trùng đường ruột bao gồm:

Nhiễm khuẩn E coli

Người bệnh bị nhiễm E coli qua nguồn nước bị ô nhiễm, thực phẩm tiếp xúc với phân động vật. Thậm chí lây lan qua đường tiếp xúc giữa người với người.

Các triệu chứng gặp phải có thể kể đến như tiêu chảy, nôn ói, đau bụng, sốt, tiêu chảy có máu.

Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 1-10 ngày sau khi tiếp xúc với vi khuẩn và kéo dài từ 5-10 ngày.

Salmonella

Nhiễm khuẩn Salmonella thường do ăn thịt gia cầm, trứng sống hoặc đồ ăn, nước uống chưa nấu chín; cũng có khi lây lan do không rửa tay sạch sau khi đi vệ sinh…

Triệu chứng nôn ói, sốt, tiêu chảy… thường xuất hiện trong vòng 6-72 giờ sau khi tiếp xúc với vi khuẩn và kéo dài từ 4-7 ngày. Người bệnh có thể phải đối mặt với các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng máu, nhiễm trùng khớp, nhiễm trùng não…

Campylobacter

Người bệnh bị nhiễm Campylobacter do ăn phải thức ăn bẩn, nước uống ô nhiễm, các loại thịt sống, rau quả chưa rửa sạch. Thời gian phát bệnh trong vòng 2-5 ngày sau khi tiếp xúc với vi khuẩn và kéo dài từ 3-6 ngày.

Shigella

Bệnh lây lan qua đường ăn uống, tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với người bệnh.

Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 1-7 ngày sau khi tiếp xúc với vi khuẩn và kéo dài từ 4-7 ngày.

2.2 Nhiễm khuẩn tiêu hóa do virus

Là tác nhân phổ biến nhất gây nhiễm trùng đường ruột, đặc biệt ở trẻ em. Các loại virus thường gây nhiễm trùng đường ruột bao gồm:

Norovirus

Là loại virus gây nhiễm trùng đường ruột thường gặp ở người lớn. Norovirus có thể lây lan qua đường ăn uống, tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với người bệnh hoặc động vật bị nhiễm.

Norovirus có thể gây ra các triệu chứng như tiêu chảy, nôn ói, đau bụng, sốt, đau đầu, mệt mỏi. Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 12-48 giờ sau khi tiếp xúc với virus và kéo dài từ 1-3 ngày.

Rotavirus

Là loại virus gây nhiễm trùng đường tiêu hóa phổ biến ở trẻ em dưới 5 tuổi. Rotavirus có thể gây ra các triệu chứng tiêu chảy, nôn ói, đau bụng, sốt, mất nước, suy dinh dưỡng. Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 2-4 ngày sau khi tiếp xúc với virus và kéo dài từ 3-8 ngày.

Adenovirus

Loại virus gây nhiễm trùng đường ruột ở trẻ em từ 6 tháng đến 2 tuổi. Adenovirus có thể lây lan qua đường ăn uống, tiếp xúc với người bệnh.

Nhiễm Adenovirus có thể xuất hiện các triệu chứng như tiêu chảy, nôn ói, đau bụng, sốt, viêm họng, viêm phổi. Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 3-10 ngày sau khi tiếp xúc với virus và kéo dài từ 5-12 ngày.

Nhiễm Astrovirus

Người bệnh thường bị tiêu chảy, nôn ói, đau bụng, sốt, đau đầu, mệt mỏi. Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 3-4 ngày sau khi tiếp xúc với virus và kéo dài từ 2-6 ngày.

2.3 Bị nhiễm trùng đường ruột do ký sinh trùng

Các loài gây bệnh thường có trong nước uống ô nhiễm, thức ăn bẩn, phân của người bệnh hoặc động vật bị nhiễm. Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng vài ngày đến vài tuần sau khi tiếp xúc với ký sinh trùng. Các loài ký sinh trùng thường gây nhiễm trùng đường ruột bao gồm:

Giardia

Nhiễm Giardia gặp nhiều ở trẻ em dưới 5 tuổi. Một số nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy tỷ lệ trẻ bị nhiễm loại ký sinh trùng này là 15%, nhiễm trùng đường tiêu hóa ở người lớn do Giardia chỉ khoảng 1-10%.

Loài ký sinh trùng này thường sống trong ruột non của người và động vật, có thể lây lan qua nước uống ô nhiễm, thức ăn bẩn, tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với người bệnh hoặc động vật bị nhiễm.

Entamoeba histolytica

Entamoeba histolytica có thể gây ra các triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng, sốt, tiêu chảy có máu, tiêu chảy có nhầy. Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 2 đến 4 tuần sau khi tiếp xúc với ký sinh trùng và kéo dài từ vài ngày đến vài tháng.

Entamoeba histolytica có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng như loét ruột, nhiễm trùng máu, nhiễm trùng gan, nhiễm trùng phổi, nhiễm trùng não.

Cryptosporidium

Loại ký sinh trùng này gây ảnh hưởng đến cả đường ruột và hệ hô hấp, làm suy giảm miễn dịch dẫn đến tiêu chảy kéo dài.

Triệu chứng thường xuất hiện trong vòng 2-10 ngày sau khi tiếp xúc với ký sinh trùng và kéo dài từ 1-2 tuần.

3. Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh

Bệnh có thể bắt gặp ở bất kỳ ai. Tuy nhiên những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn thường là:

• Trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh: đây là những đối tượng có hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh nên thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người trưởng thành.
• Người cao tuổi: hệ miễn dịch và hệ tiêu hóa của người cao tuổi thường suy yếu nên dễ bị tổn thương khi gặp phải vi khuẩn, vi trùng.
• Những người sống ở khu tập thể không đảm bảo vệ sinh: đây là môi trường thuận lợi cho bệnh nhiễm trùng đường ruột lây truyền nhanh chóng.

4. Triệu chứng khi bị nhiễm khuẩn tiêu hóa

Nhiễm trùng đường ruột có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào loại vi sinh vật gây bệnh, phần đường ruột bị ảnh hưởng và mức độ nhiễm trùng. Các triệu chứng thường gặp nhất bao gồm:

4.1 Tiêu chảy liên tục

Là triệu chứng phổ biến nhất của nhiễm trùng đường tiêu hóa. Thể hiện bằng việc tăng số lần đi tiêu, phân lỏng, phân có màu, mùi, hình dạng bất thường. Tiêu chảy có thể do viêm làm tăng tiết nước và muối trong đường ruột, hoặc do rối loạn hấp thu chất dinh dưỡng.

Tiêu chảy có thể có máu, nhầy, ký sinh trùng nếu nhiễm trùng nặng hoặc có loét. Tiêu chảy có thể gây ra mất nước, mất điện giải và suy dinh dưỡng.

4.2 Xuất hiện tình trạng nôn ói

Triệu chứng thường gặp ở nhiễm trùng đường ruột do virus. Thể hiện bằng sự trả lại thức ăn hoặc chất lỏng từ dạ dày ra miệng. Nôn ói có thể do viêm làm kích thích thần kinh nôn, hoặc do rối loạn tiêu hóa và dịch chuyển thức ăn. Nôn ói có thể có máu, nhầy, ký sinh trùng nếu nhiễm trùng nặng hoặc có loét.

4.3 Cảm thấy đau bụng

Thường gặp ở nhiễm trùng đường ruột do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng. Biểu hiện bằng sự co thắt, căng, nhói, đau tức ở vùng bụng.

Người bệnh có thể bị đau âm ỉ, đau tăng lên sau khi ăn hoặc khi đi tiêu.

4.4 Bị Sốt

Tình trạng viêm, nhiễm trùng khiến thân nhiệt tăng cao dẫn đến sốt. Người bệnh có thể bị sốt kèm theo ớn lạnh, mồ hôi, mệt mỏi. Sốt có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nghiêm trọng, cần điều trị kịp thời.

4.5 Triệu chứng khác

Ngoài các triệu chứng kể trên, khi bị nhiễm trùng đường ruột người bệnh cũng xuất hiện các triệu chứng kèm theo khác như:

• Đau cơ hoặc nhức đầu.
• Mệt mỏi, chán ăn.
• Sụt cân.
• Ngứa da hoặc bỏng da.

Người bệnh nhiễm trùng đường ruột cũng có nguy cơ rơi vào trầm cảm hoặc rối loạn giấc ngủ. Bởi lẽ tình trạng này có thể khiến cơ thể căng thẳng, lo âu. Từ đó, ảnh hưởng tới tinh thần và giấc ngủ.

5. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các triệu chứng thường giảm dần trong vòng 2-3 ngày. Tuy nhiên, bạn nên đến khám bác sĩ nếu thấy những dấu hiệu sau:

• Sốt cao trên 38,9 độ C.
• Đau bụng dữ dội.
• Người mệt mỏi, không tỉnh táo, lờ đờ.
• Tiêu chảy ra máu.
• Mất nước nghiêm trọng.
• Tiêu chảy kéo dài.
• Chóng mặt hoặc ngất xỉu

Đặc biệt đối với nhiễm trùng đường ruột ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cần được đưa đến bác sĩ hoặc cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra kịp thời.

Một số trường hợp nhiễm trùng tiêu hóa cần đến ngay bác sĩ

6. Biến chứng nhiễm trùng đường tiêu hóa

Trong nhiều trường hợp bệnh có thể tự khỏi và không gây nguy hiểm nhiều cho người bệnh. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài, không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể gặp phải những biến chứng như:

6.1 Mất nước, điện giải

Nước và điện giải bị mất qua tiêu chảy, nôn ói, sốt, mồ hôi. Mất nước có thể gây ra các triệu chứng như khô miệng, tụt huyết áp, tăng nhịp tim, suy nhược, hôn mê.

Trường hợp mất nước nghiêm trọng, có thể dẫn đến suy cơ, suy tim, suy thận…

6.2 Nhiễm trùng máu

Vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây bệnh từ đường ruột xâm nhập vào máu và gây viêm nhiễm toàn thân.

Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như sốt cao, ớn lạnh, nhịp tim nhanh, huyết áp thấp.

Nhiễm trùng máu có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

6.3 Nhiễm trùng cơ quan khác

Xảy ra khi vi khuẩn, ký sinh trùng lan rộng đến các cơ quan khác trong cơ thể, như gan, thận, phổi, mắt, tai…

Nhiễm trùng cơ quan có thể gây ra các triệu chứng như đau, sưng, nóng, đỏ, chảy dịch, máu, mủ, áp xe ở các cơ quan bị ảnh hưởng.

Biến chứng này có thể gây suy giảm chức năng hoặc hư hại cơ quan nếu không được điều trị kịp thời.

6.4 Biến chứng khác

Ngoài các biến chứng nghiêm trọng kể trên, người bệnh cũng có thể gặp phải một số vấn đề sức khỏe khác như:

• Hội chứng ruột kích thích do các ký sinh trùng cư trú trong ruột gây rối loạn hệ vi sinh đường ruột.
• Chảy máu đường ruột gây nhiễm trùng nặng.
• Viêm loét đại trực tràng.
• Suy dinh dưỡng kéo dài

7. Cách chẩn đoán nhiễm trùng đường ruột

Để chẩn đoán tình trạng này, bác sĩ sẽ thực hiện một số khâu sau:

– Khám lâm sàng

Là cách chẩn đoán đơn giản và nhanh chóng, bằng cách hỏi bệnh sử, kiểm tra triệu chứng, đo nhiệt độ,huyết áp, nhịp tim…

Khám lâm sàng có thể giúp phát hiện các dấu hiệu của nhiễm trùng đường ruột như tiêu chảy, nôn ói, đau bụng, sốt, mất nước, suy dinh dưỡng.

– Xét nghiệm máu

Phân tích chỉ số máu, phân tích hàm lượng bạch cầu, tiểu cầu…

Xác định loại vi sinh vật gây bệnh, mức độ nhiễm trùng, mức độ viêm, mức độ biến chứng.

– Xét nghiệm phân

Xét nghiệm phân có thể giúp xác định loại vi sinh vật gây bệnh, phần đường ruột bị ảnh hưởng, mức độ viêm, mức độ loét, mức độ rối loạn hấp thu.

– Chẩn đoán hình ảnh

Bao gồm các phương pháp như Chụp X-quang, siêu âm, nội soi

Giúp phát hiện các biến đổi bất thường của đường ruột, như viêm, sẹo, hẹp, tắc, lỗ rò, nứt, loét, u, polyp, ung thư.

– Sinh thiết

Chẩn đoán mô học giúp xác định loại vi sinh vật gây bệnh, mức độ viêm, mức độ loét, mức độ biến chứng, mức độ ác tính.

8. Điều trị nhiễm trùng đường ruột như thế nào?

Tùy tình trạng và nguyên nhân gây bệnh, người bệnh có thể thực hiện các liệu pháp điều trị như sau:

8.1 Tự chăm sóc tại nhà bằng cách bù nước và điện giải

Đa số bệnh nhân nhiễm trùng đường ruột do virus, biểu hiện bằng tình trạng tiêu chảy, bệnh có thể tự khỏi sau một vài ngày mà không cần điều trị phức tạp.

Thời gian nhiễm trùng đường ruột bao lâu thì hết phụ thuộc vào thể trạng và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Trong trường hợp nhẹ, bệnh nhân chỉ cần nghỉ ngơi hợp lý, cung cấp đầy đủ nước và điện giải cho cơ thể để phục hồi sức khỏe.

8.2 Điều trị bằng thuốc

Là cách điều trị hỗ trợ và đặc hiệu, nhằm khống chế các triệu chứng, ngăn ngừa và tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh, giảm viêm, bảo vệ niêm mạc đường ruột, cải thiện hấp thu, tăng miễn dịch. Một số thuốc thường được sử dụng như:

Thuốc kháng sinh

Có tác dụng tiêu diệt hoặc ức chế sự sinh sôi của các vi khuẩn gây bệnh. Thuốc kháng sinh chỉ nên được sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ, dựa trên kết quả xét nghiệm vi khuẩn.

Thuốc kháng sinh có thể gây ra các tác dụng phụ như dị ứng, tiêu chảy, nấm men, kháng thuốc.

Các loại thuốc kháng sinh thường được sử dụng bao gồm: metronidazole, ciprofloxacin, azithromycin, ceftriaxone, vancomycin…

Thuốc kháng viêm

Loại thuốc có tác dụng giảm viêm, giảm đau, giảm sốt, giảm co thắt của đường ruột. Thuốc kháng viêm có thể gây ra các tác dụng phụ như loét dạ dày, chảy máu dạ dày, suy thận, tăng huyết áp.

Các loại thuốc kháng viêm thường được sử dụng bao gồm: ibuprofen, naproxen, diclofenac, paracetamol, aspirin…

Thuốc kháng ký sinh trùng

Tác dụng tiêu diệt hoặc ức chế sự sinh sôi của các ký sinh trùng gây bệnh. Thuốc kháng ký sinh trùng chỉ nên được sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ, dựa trên kết quả xét nghiệm ký sinh trùng. Thuốc kháng ký sinh trùng có thể gây ra các tác dụng phụ như dị ứng, buồn nôn, nôn, đau bụng, đau đầu, mệt mỏi.

Các loại thuốc kháng ký sinh trùng thường được sử dụng bao gồm: metronidazole, tinidazole, albendazole, mebendazole, praziquantel…

8.3 Phẫu thuật điều trị biến chứng

Phẫu thuật là cách điều trị cuối cùng và hiếm khi được sử dụng. Người bệnh được chỉ định khi các cách điều trị khác không hiệu quả hoặc có biến chứng nghiêm trọng.

Các bác sĩ sẽ tiến hành cắt bỏ phần đường ruột bị nhiễm trùng, viêm nặng, loét sâu, khối u, ung thư…

Phẫu thuật có thể gây ra các biến chứng như nhiễm trùng vết mổ, chảy máu, rò dịch, tắc ruột, hẹp ruột, rối loạn tiêu hóa.

9. Phòng ngừa nhiễm trùng đường ruột

Nhiễm trùng đường ruột là một tình trạng có thể được phòng ngừa bằng nhiều cách. Mục đích ngăn chặn sự xâm nhập và phát triển của các vi sinh vật gây bệnh; tăng cường sức đề kháng và miễn dịch của cơ thể; giảm nguy cơ lây lan và biến chứng. Các cách phòng ngừa thường được sử dụng bao gồm:

• Vệ sinh sạch sẽ tay, cũng như môi trường xung quanh để phá vỡ chuỗi nhiễm trùng.
• Cung cấp nhiều nước cho cơ thể mỗi ngày.
• Không dùng chung các vật dụng cá nhân với người khác.
• Khử trùng, sát khuẩn những nguồn lây lan hoặc có nguy cơ lây lan bệnh.
• Ăn chín uống sôi, đảm bảo nguồn nước sạch cho sinh hoạt.
• Tránh ăn uống tại các nơi không đảm bảo vệ sinh.
• Giữ gìn vệ sinh nhà cửa, nhà vệ sinh, đồ dùng, quần áo, giường nệm, chăn mền.

Kết luận chung

Nhiễm trùng đường ruột là một tình trạng phổ biến, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ em và người già.

Bệnh gây ra nhiều biểu hiện khó chịu, nguy hiểm cho sức khỏe và chất lượng sống của người bệnh, như tiêu chảy, nôn ói, đau bụng, sốt, mất nước, suy dinh dưỡng. Thậm chí biến chứng nhiễm trùng máu, thận, gan, não…

Nhiễm trùng đường ruột có thể do nhiều loại vi sinh vật gây ra, như virus, vi khuẩn, ký sinh trùng. Con đường lây lan qua qua ăn uống, tiếp xúc, không khí, động vật…

Người bệnh có thể được điều trị bằng việc bù nước, điện giải, dùng thuốc. Giữ vệ sinh cá nhân, thực phẩm, môi trường để hạn chế nguy cơ mắc bệnh.

Trên đây là một số thông tin về bệnh nhiễm trùng đường ruột, nếu bạn còn bất kỳ câu hỏi hay thắc mắc nào cần giải đáp, hãy liên hệ ngay cho chúng tôi để được tư vấn.

Chat với bác sĩ ngay

XEM THÊM

• Nhu động ruột là gì?– 90% người chưa thực sự hiểu rõ
• Rối loạn tiêu hóa ở người già– Phận làm con phải biết điều này!
• Gừng tươi chữa tiêu chảy– Chọn lọc 10 cách TỐT NHẤT từ dân gian