(Lợi khuẩn) là gì? Vai trò của Probiotics trong hệ tiêu hóa?

Probiotic (lợi khuẩn) đóng vai trò quan trọng trong hệ tiêu hóa. Vậy probiotics là gì, có công dụng ra sao và có dùng lợi khuẩn để hỗ trợ điều trị bệnh được không? Hãy cùng chuyên gia trả lời những thắc mắc của bạn qua bài viết dưới đây.

1. Probiotics là gì?

Probiotics là sự kết hợp của các vi khuẩn có lợi sống và nấm men tốt trong cơ thể.

Lợi khuẩn (probiotics) là sự kết hợp của các vi khuẩn có lợi sống và nấm men tốt sống trong cơ thể, đặc biệt là hệ tiêu hóa. Theo định nghĩa của Tổ chức thực phẩm và nông nghiệp và Tổ chức Y tế thế giới (FAO/WHO), probiotics là vi sinh vật sống khi đưa một lượng cần thiết đầy đủ vào có thể đem lại hiệu quả có lợi.

Thông thường nhiều người nghĩ vi khuẩn đều gây bệnh tuy nhiên trong cơ thể chứa cả vi khuẩn có lợi và có hại. Probiotics thường được gọi là lợi khuẩn bởi chúng đóng vai trò giúp hệ đường ruột khỏe mạnh.

Probiotics là một phần trong bức tranh tổng thể về vi khuẩn và cơ thể bạn. Để một vi khuẩn được gọi là probiotic (lợi khuẩn) khi chúng bao gồm những khả năng như:

• Có thể cách ly khỏi cơ thể người
• Có thể tồn tại trong ruột sau khi được đưa vào cơ thể hoặc sinh sống trong cơ thể
• Có lợi ích đã được chứng minh
• Được sử dụng một cách an toàn

2. Probiotic khác gì với prebiotic? 

Theo WebMD, prebiotics là chất xơ thực vật đặc biệt giúp lợi khuẩn phát triển trong đường ruột, kích thích vi khuẩn đường ruột sản xuất chất dinh dưỡng, từ đó giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Cả Prebiotic và probiotic đều giúp ích cho hệ đường ruột theo cách khác nhau.

Prebiotic hiểu đơn giản như thức ăn để giúp vi khuẩn lành mạnh phát triển, là chất xơ mà cơ thể bạn không thể tiêu hóa. Trong khi đó, probiotics là men sống và vi khuẩn sống trong cơ thể, có thể tìm thấy trong một số loại thực phẩm hoặc chất bổ sung, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Một số thực phẩm giàu chất xơ prebiotic bao gồm: các loại đậu, yến mạch, chuối, quả mọng, Atiso Jerusalem, măng tây, rau bồ công anh, tỏi, tỏi tây, hành….

3. Các loại probiotic (lợi khuẩn)

Nhiều loại vi khuẩn được xếp vào nhóm lợi khuẩn probiotic. Một số loại probiotic thường gặp như:

• Lactobacillus: Đây là loại probiotic phổ biến nhất. Loài này tạo ra lactase, enzyme giúp phân giải lactose. Ngoài ra vi khuẩn này tạo ra acid lactic, kiểm soát vi khuẩn có hại. Vi khuẩn lactobacillus được tìm thấy trong miệng, ruột non và âm đạo.
• Bifidobacterium: Vi khuẩn này có nhiều trong một số sản phẩm sữa, giúp giảm bớt các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích IBS và một số bệnh lý khác. Ngoài ra Bifidobacterium còn giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn có hại trong đường ruột.
• Nấm men như Saccharomyces boulardii hoạt động như chế phẩm sinh học chống tiêu chảy và các vấn đề tiêu hóa khác.

4. Lợi khuẩn probiotic tồn tại trong môi trường nào?

Lợi khuẩn có thể tồn tại trong nhiều môi trường trong cơ thể.

Mặc dù lợi khuẩn tồn tại nhiều nhất chủ yếu ở ruột tuy nhiên một số vị trí trong và trên cơ thể có thể chứa các probiotic như:

• Ruột
• Miệng
• Âm đạo
• Đường tiết niệu
• Trên da
• Phổi

5. Cơ chế hoạt động của probiotic

Hệ vi sinh đường ruột với lượng vi khuẩn từ 10¹⁰ – 10¹² tương đương với 500 loại vi khuẩn khác nhau, trong đó có một số vi khuẩn được biết đến có khả năng gây bệnh trải đều trên bề mặt của niêm mạc ruột. Trong số đó các nhóm probiotic (lợi khuẩn) như lactobacilli và Bifidobacteria là hai loại vi khuẩn ảnh hưởng đến sự đáp ứng miễn dịch toàn thân và tại chỗ.

Cơ chế hoạt động của probiotic nhằm ngăn cản sự khu trú của các vi khuẩn khác, đóng vai trò như hàng rào bảo vệ ruột. Tùy từng chủng lợi khuẩn mà có cơ chế hoạt động khác nhau như:

• Ức chế sự bán sinh của vi sinh vật gây bệnh thông qua sự bài tiết các chất kháng khuẩn như mucin
• Thiết lập sự cân bằng đáp ứng miễn dịch của các tế bào lympho T
• Thúc đẩy đáp ứng miễn dịch dịch thể thông qua IgA tiết (IgAs) sống trên các lông nhung ở thành ruột, tiết ra chất nhầy bảo vệ thành ruột và niêm mạc ruột
• Tiết ra kháng sinh nội sinh, làm lành các tổn thương tại cơ quan nơi vi khuẩn có lợi sinh sống
• Kích thích cơ thể tự sản xuất enzyme tiêu hóa
• Tiêu diệt, đào thải những vi khuẩn có hại
• Ngăn chặn độc tố ngấm vào máu và đào thải độc tố theo phân

6. Tác dụng của probiotic

Probiotic mang đến nhiều tác dụng, đặc biệt trong hệ tiêu hóa.

Tác dụng chính của probiotic (lợi khuẩn) hay men vi sinh chính là duy trì sự cân bằng trong cơ thể. Khi cơ thể gặp vấn đề, vi khuẩn xấu sẽ xâm nhập vào cơ thể và tăng số lượng khiến cơ thể mất cân bằng. Lúc này lợi khuẩn sẽ phát huy tác dụng chống lại những vi khuẩn xấu và khôi phục trạng thái bình thường.

Lợi khuẩn giúp cơ thể khỏe mạnh bằng cách hỗ trợ chức năng miễn dịch và kiểm soát chứng viêm. Ngoài ra chúng còn có công dụng như:

• Giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn
• Giữ cho hại khuẩn không vượt quá tầm kiểm soát và gây bệnh cho bạn
• Tạo vitamin
• Giúp hỗ trợ các tế bào lót đường ruột để ngăn chặn sự phát triển của hại khuẩn mà bạn đã tiêu thụ (qua đường ăn uống) xâm nhập vào máu
• Phân hủy và hấp thụ thuốc
• Ngăn ngừa tình trạng tiêu chảy, táo bón
• Giảm nguy cơ nhiễm trùng âm đạo
• Ngăn ngừa các bệnh tự miễn, bệnh ngoài da
• Hạn chế nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu
• Dùng trong hỗ trợ điều trị các bệnh lý như: bệnh túi thừa, viêm ruột, hội chứng ruột kích thích (IBS), viêm ruột hoại tử, nhiễm trùng huyết ở trẻ sơ sinh, sâu răng, bệnh nha chu, viêm da dị ứng…

>> Tìm hiểu thêm: Men tiêu hóa là gì? Công dụng, liều dùng và tác dụng phụ

7. Các chế phẩm sinh học probiotic

 Vi khuẩn có lợi probiotic đã được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực và được sản xuất dưới dạng các chế phẩm sinh học như:

7.1. Chế phẩm sinh học trong nông nghiệp chăn nuôi, nuôi trồng thủy hải sản

Probio-S: là chế phẩm dạng lỏng, được nuôi cấy từ bã khoai mì sau đó dùng bã tươi cho vào những bao tải lớn và cấy chế phẩm EM-S chứa nhiều chủng vi sinh vật hữu ích như Bacillus Sp., Lactobacillus Sp., Saccharomyces sp.

Probio-S giúp cân bằng hệ sinh thái vi sinh vật đường ruột của vật nuôi và làm giảm tỉ lệ hại khuẩn, hạn chế các bệnh đường ruột giúp vật nuôi tăng trọng nhanh hơn.

7.2. Chế phẩm sinh học ứng dụng trên người

Theo Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo khi dùng probiotic trên người cần được phân lập các chủng, các sản phẩm phải được nghiên cứu lâm sàng trên người và được chứng minh hiệu quả và an toàn.

Một số sản phẩm có sử dụng các chủng probiotics như:

8. Các dạng bào chế của probiotic

Những vi khuẩn có lợi có thể bào chế dưới các dạng:

• Probiotic cô lạnh (những vi khuẩn này vẫn tồn tại được khi ở nhiệt độ thấp và khô như bột)
• Viên nang (tại Canada, mỗi viên có thể chứa từ 2-6 tỉ vi khuẩn)
• Bột (dạng bột pha trong nước, nhờ lưu lại bao tử trong thời gian ngắn nên khi vào trong cơ thể, một số lượng lớn vi khuẩn vẫn còn sống)
• Sữa chua trị liệu (có thể chứa tới 50 tỉ CFU/liều)

9. Làm gì để tăng lợi khuẩn trong cơ thể?

Theo Ths.Bs Nguyễn Thị Hằng, trong cơ thể của chúng ta vốn dĩ đã tồn tại một lượng vi khuẩn có lợi nhất định (lợi khuẩn chiếm 85%, hại khuẩn chiếm 15%). Khi cơ thể gặp vấn đề về bệnh lý, các vi khuẩn có lợi có thể giảm sút, do vậy bạn có thể sử dụng một số thực phẩm dưới đây để bổ sung:

• Thực phẩm lên men như sữa chua và dưa chua
• Đồ uống lên men như kombucha (trà lên men) hoặc kefir (thức uống từ sữa lên men)
• Buttermilk (chế phẩm từ sữa được lên men có dạng lỏng hoặc được làm từ whipping cream tách nước)
• Kim chi
• Súp miso

Ngoài ra, một chế độ ăn uống cân bằng và lành mạnh, hạn chế đồ dầu mỡ, đạm động vật sẽ giúp cơ thể của bạn luôn mạnh khỏe.

10. Lưu ý khi sử dụng probiotic

Trong quá trình sử dụng men vi sinh hay probiotic, bạn nên chú ý tới một số điểm.

10.1. Bảo quản lợi khuẩn

Một số chủng probiotic rất mỏng manh và cần được bảo vệ khỏi nhiệt, oxy và ánh sáng, độ ẩm. Nếu tiếp xúc quá lâu với môi trường bên ngoài, vi khuẩn có lợi sẽ bắt đầu phân hủy hoặc chết.

Vì vậy bạn nên bảo quản lợi khuẩn trong tủ lạnh hoặc những nơi thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp từ mặt trời để đảm bảo rằng khi sử dụng vẫn giữ nguyên được hàm lượng và chất lượng.

Nên đọc kỹ cách bảo quản và sử dụng trước thời điểm hết hạn sử dụng. Đối với khí hậu nóng ẩm như của Việt Nam, nên bảo quản đúng cách và sử dụng trước thời hạn.

10.2. Tác dụng phụ và tương tác với probiotic

Bởi những vi khuẩn được sử dụng làm probiotic đã tồn tại tự nhiên trong cơ thể bạn, các loại thực phẩm hay thực phẩm bổ sung lợi khuẩn hầu hết an toàn với người dùng.

Nếu gặp các trường hợp dưới đây cũng không cần lo lắng quá nhiều khi mới bắt đầu dùng:

• Khó chịu nhẹ ở dạ dày
• Tiêu chảy
• Đầy hơi, chướng bụng trong vài ngày đầu

10.3. Thận trọng khi sử dụng

Một số người cần thận trọng khi sử dụng lợi khuẩn trong trường hợp có nguy cơ nhiễm trùng như:

• Những người hệ thống miễn dịch suy yếu (như đang trải qua hóa trị liệu)
• Bệnh hiểm nghèo
• Vừa phẫu thuật xong
• Thận trọng cho trẻ sơ sinh uống chế phẩm sinh học từ probiotic.

Trên đây là một số thông tin về lợi khuẩn probiotic, công dụng, ứng dụng và những lưu ý trong quá trình sử dụng cho cơ thể. Nếu bạn còn băn khoăn nào có thể liên hệ với chúng tôi thông qua hotline 0865 344 349 để được tư vấn, giải đáp.

XEM THÊM:

• [Nhu động ruột là gì?] Nguyên nhân và cách điều trị rối loạn nhu động ruột
• Thuốc Enterobella: Công dụng, liều dùng và lưu ý cách sử dụng
• Enterogermina là gì? Công dụng và cách sử dụng như thế nào?