Hệ vi khuẩn đường ruột đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe mỗi người. Trong cơ thể chúng ta có tới 40 nghìn tỷ vi khuẩn, hầu hết trong số đó nằm trong đường ruột. Vậy hệ vi khuẩn đường ruột là gì, vai trò và khi mất cân bằng vi khuẩn đường ruột sẽ ảnh hưởng ra sao, hãy cùng chuyên gia tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
XEM THÊM:
- [Cốm vi sinh là gì?] Top 10+ cốm vi sinh chuyên gia khuyên dùng
- Men tiêu hóa là gì? Công dụng, liều dùng và tác dụng phụ
- Enterogermina là gì? Công dụng và cách sử dụng như thế nào?
1. Hệ vi khuẩn đường ruột là gì?
Hệ vi khuẩn đường ruột (hệ thực vật ruột, hệ vi sinh đường ruột hay vi sinh vật đường ruột) là quần thể các vi sinh vật sống trong cơ quan tiêu hóa của người và động vật, kể cả côn trùng.
Trong hệ vi sinh vật đường ruột có chứa hàng chục nghìn tỷ vi sinh vật. Theo Savage năm 1977 nghiên cứu, số lượng vi khuẩn trong đường tiêu hóa của nam giới trưởng thành khoảng 100 nghìn tỷ, nhiều gấp đôi so với lượng tế bào của chúng ta.
Có tới 1000 loài vi khuẩn trong hệ vi sinh vật của con người, mỗi loài trong số chúng đóng vai trò khác nhau trong cơ thể.
Tổng lượng vi khuẩn này ở người trưởng thành có thể nặng tới 1-2kg, tương đương với não bộ con người. Cùng với nhau, chúng hoạt động như một cơ quan phụ trong cơ thể bạn và đóng vai trò lớn đối với sức khỏe.
2. Phân loại hệ vi khuẩn đường ruột
Ở người bình thường mạnh khỏe, hệ vi khuẩn đường ruột có khoảng hơn 500 loài khác nhau. Vậy vi khuẩn đường ruột là vi khuẩn gì? Vi khuẩn đường ruột được chia làm hai loại chính là vi khuẩn có lợi (lợi khuẩn) và vi khuẩn gây hại (hại khuẩn).
Vi khuẩn có lợi (lợi khuẩn đường ruột)
Lợi khuẩn (probiotics) chiếm 85% lượng vi sinh vật tồn tại trong đường ruột.
Một số loại lợi khuẩn như Bacillus Clausii, Bifidobacteria, Lactobacilli… có tác dụng đáng kể lên hệ tiêu hóa.
Vi khuẩn có hại (hại khuẩn đường ruột)
Hại khuẩn chiếm số còn lại (15%) trong đường ruột. Tuy nhiên chúng là các loại vi khuẩn gây bệnh đường ruột.
Một số vi khuẩn gây bệnh đường ruột như:
- Shigella gây lỵ trực khuẩn và viêm ruột ỉa chảy
- Salmonella gây thương hàn
- E. Coli gây ra tiêu chảy, viêm dạ dày ruột…
3. Sự phân bố của vi khuẩn trong đường ruột
Ngoài tồn tại trong miệng, dạ dày, vi khuẩn còn tồn tại trong ruột non, ruột già và trực tràng. Về cơ bản càng đi xuống đường ruột sâu số lượng vi sinh vật càng nhiều.
- Vi khuẩn tồn tại chủ yếu ở ruột non có thể kể đến là: Lactobacillus, Enterococcus…
- Vi khuẩn xuất hiện nhiều trong đại tràng lại chủ yếu là vi khuẩn kỵ khí như: Bacteroides, Lactobacillus…
- Một số vi khuẩn ưa khí và kỵ khí, tùy nghi có số lượng ít trong đường ruột là: E. Coli, Klebsiella, Pseudomonas…
4. Vai trò của hệ vi khuẩn đường ruột
Hệ vi khuẩn đường ruột ở người khỏe mạnh luôn đạt trạng thái cân bằng khi chứa 85% lợi khuẩn và 15% hại khuẩn. Khi nhắc tới vai trò của hệ vi khuẩn đường ruột thường mang nghĩa là tác động của lợi khuẩn tới sức khỏe.
4.1. Vai trò của vi khuẩn đường ruột với hệ tiêu hóa
Vai trò đầu tiên phải kể đến chính là tác động tích cực của hệ vi khuẩn đường ruột tới chức năng tiêu hóa.
- Hỗ trợ đường tiêu hóa nhờ nghiền nát thức ăn, lên men thức ăn chưa được tiêu hóa ở đoạn trên ống tiêu hóa
- Tổng hợp vitamin nhóm B, vitamin K, tăng tiêu hóa đạm, mỡ, đường…
- Trong quá trình tiêu hóa các vi sinh vật giải phóng axit béo chuỗi ngắn trong cơ thể, các phân tử này tham gia vào nhiều phản ứng của cơ thể.
4.2. Tạo hàng rào bảo vệ hệ tiêu hóa
Lợi khuẩn đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch, đặc biệt hai vi khuẩn lactobacillus và bifidobacteria thông qua việc bài tiết chất kháng khuẩn, từ đó ngăn ngừa sự khu trú của hại khuẩn, giúp bảo vệ đường ruột.
Hai lợi khuẩn này còn giúp cơ thể có khả năng miễn dịch nhờ cơ chế tiết IgA, chống lại các kháng nguyên và các yếu tố gây bệnh tiềm tàng.
4.3. Tăng khả năng miễn dịch
Có lẽ nhiều người sẽ không ngờ tới việc hệ vi khuẩn tồn tại ở đường ruột lại có tác động tích cực tới hệ miễn dịch của cơ thể với cơ chế sau.
- Kích thích sản xuất immunoglobulin A
- Thúc đẩy các cytokine chống viêm và điều chỉnh giảm các cytokine tiền viêm
- Gây ra các tế bào T điều hòa
4.4. Hệ vi khuẩn đường ruột mang tới lợi ích cho tim mạch
Theo một nghiên cứu được thực hiện trên 1.500 người, lợi khuẩn có khả năng tăng lượng cholesterol tốt. Đặc biệt, Lactobacillus có thể giúp giảm lượng cholesterol xấu khi được sử dụng dưới dạng probiotic.
4.5. Ảnh hưởng tích cực tới sức khỏe não bộ
Một số loại vi khuẩn đường ruột có thể mang tới những lợi ích cho não bộ theo một số cơ chế khác nhau. Ruột kết nối với não bộ bằng hàng triệu dây thần kinh. Do đó, hệ vi sinh đường ruột cũng có tác động đến não bộ thông qua các dây thần kinh này.
Theo đó, một số loại vi khuẩn ở đường ruột có khả năng sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh mà chủ yếu là serotonin. Đây là chất chống trầm cảm, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cảm xúc của cơ thể.
5. Nguyên nhân gây rối loạn hệ khuẩn ruột
Một số nguyên nhân chủ yếu gây rối loạn hệ vi sinh đường ruột có thể kể đến là:
- Tác dụng phụ của thuốc, đặc biệt là thuốc kháng sinh: Nguyên nhân này có thể dẫn tới đau bụng, tiêu chảy.
- Stress kéo dài: Làm suy yếu hệ thống miễn dịch, tạo điều kiện cho hại khuẩn đường ruột phát triển, lấn át lợi khuẩn.
- Dinh dưỡng thiếu khoa học: Nạp vào cơ thể thực phẩm chứa quá nhiều đường, protein, chất phụ gia. Thực phẩm không hợp vệ sinh cũng chứa nhiều vi khuẩn gây hại tấn công đường ruột.
6. Những dấu hiệu cảnh báo rối loạn hệ vi sinh đường ruột
Như trên đã đề cập nếu tỷ lệ lợi khuẩn và hại khuẩn đường ruột không đạt được trạng thái lý tưởng sẽ gây ra sự rối loạn hệ vi sinh. Nguyên nhân của tình trạng này có thể xuất phát từ việc lạm dụng thuốc kháng sinh, stress kéo dài, ăn uống thiếu khoa học.
Tình trạng này không chỉ tác động trực tiếp tới hệ tiêu hóa mà còn tác động xấu tới các cơ quan khác và hệ miễn dịch của cơ thể. Dưới đây là một số dấu hiệu mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
- Chướng bụng, đầy hơi: Do quá trình rối loạn khiến thức ăn tồn tại lâu hơn trong đường ruột. Từ đó sinh khí.
- Thay đổi cân nặng không chủ đích
- Rối loạn giấc ngủ hoặc mệt mỏi liên tục
- Ảnh hưởng đến tâm trạng: Rối loạn hệ vi sinh đường ruột có thể là nguyên nhân tiềm ẩn của lo lắng, trầm cảm.
- Kích ứng da
- Tăng tình trạng viêm hệ thống và thay đổi hoạt động bình thường của hệ thống miễn dịch
- Không dung nạp thực phẩm
- Tăng cảm giác thèm đồ ngọt nhiều đường
- Mệt mỏi: Mất cân bằng trong hệ vi sinh đường ruột có thể gây ra tình trạng mệt mỏi mạn tính. Đường ruột lúc này có thể chứa vi khuẩn, vi sinh vật, nấm và virut.
7. Một số bệnh lý liên quan tới rối loạn hệ vi khuẩn đường ruột
Một số bệnh do loạn khuẩn đường ruột thường gặp như:
- Rối loạn tiêu hóa: Là sự thay đổi, đảo lộn trong quá trình tiêu hóa thực phẩm với các triệu chứng đau bụng, chướng bụng, buồn nôn, ợ hơi…
- Hội chứng ruột kích thích (IBS): Người bệnh có các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón, mà không có nguyên nhân thực thể nào được tìm thấy.
- Dị ứng (đặc biệt ở trẻ em)
- Bệnh viêm ruột mạn tính hay còn gọi là bệnh Crohn (IBD): Gây viêm và kích thích ruột. Bệnh có thể gây tiêu chảy.
- Nhiễm trùng
6. Biện pháp cải thiện hệ vi khuẩn đường ruột
Mỗi loại vi khuẩn lại có vai trò khác nhau trong cơ thể. Vì vậy khi kết hợp chế độ ăn uống đa dạng có thể dẫn đến sự đa dạng trong hệ vi khuẩn đường ruột. Cụ thể:
- Tăng cường rau, đậu và các loại trái cây giàu chất xơ tốt cho vi khuẩn đường ruột
- Sử dụng thực phẩm lên men như sữa chua, kim chi, dưa cải bắp muối…
- Không sử dụng quá nhiều chất ngọt nhân tạo dễ làm thay đổi hệ lợi khuẩn trong ruột
- Đối với trẻ nhỏ nên cho trẻ bú mẹ ít nhất sáu tháng
- Chế độ ăn dựa trên thực vật có thể giảm mức độ vi khuẩn gây bệnh ở người béo phì, giảm cân nặng, viêm nhiễm và giảm cholesterol
- Ăn thực phẩm giàu polyphenol như cacao, socola đen, rượu vang đỏ, vỏ nho, trà xanh, hành, việt quất, bông cải xanh
- Uống bổ sung probiotic hay men vi sinh
Trên đây là một số thông tin về hệ vi khuẩn đường ruột, vai trò và một số bệnh lý khi mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Nếu có bất kỳ thắc mắc bạn có thể liên hệ qua tổng đài 1800.28.28.85.
XEM THÊM:
Tâm Bình giúp độc giả tìm kiếm nguồn thông tin chính xác nhất dựa trên các công trình nghiên cứu Y học đã được công bố, thẩm định trong và ngoài nước. Các tài liệu chúng tôi đưa ra đều được nghiên cứu và kiểm duyệt kỹ lưỡng đảm bảo thông tin cập nhật mới và khách quan nhất. Quý độc giả có thể tham khảo thêm chính sách biên tập của chúng tôi để xác nhận nội dung mà mình đọc được là chính xác và hữu ích.
- Vai trò của hệ vi khuẩn đường ruột với sức khỏe
https://www.pileje.fr/revue-sante/microbiote-intestinal-acteur-sante - 10 cách cải thiện hệ vi khuẩn đường ruột
https://www.healthline.com/nutrition/improve-gut-bacteria - Dấu hiệu cho thấy hệ đường ruột gặp vấn đề
https://www.healthline.com/health/gut-health
Tham Vấn Y Khoa
Ths.Nguyễn Minh HoàngTốt nghiệp Thạc sỹ Dược tại Vương quốc Anh, được truyền niềm đam mê với sự nghiệp “làm thuốc cứu người” từ truyền thống gia đình, Thạc sỹ Nguyễn Minh Hoàng hiện là giảng viên tại Đại học Dược Hà Nội. Tiếp thu tinh hoa y học truyền thống cùng kiến thức y học hiện đại trong nước và quốc tế, Thạc sỹ Nguyễn Minh Hoàng sẽ đem tới những thông tin y dược đầy đủ, chính xác và cập nhật nhất.