Có những cách chữa mất ngủ không dùng thuốc nào dễ áp dụng, hiệu quả ngay từ ngày đầu sử dụng? Đừng bỏ lỡ những thông tin hữu ích được Thạc sĩ, Bác sĩ Thầy thuốc Ưu tú Nguyễn Thị Hằng cung cấp ngay dưới đây! Chỉ cần kiên trì áp dụng chắc chắn sẽ hiệu quả!
1. Ưu điểm của phương pháp chữa mất ngủ không dùng thuốc
Cách chữa mất ngủ không dùng thuốc tránh được tình trạng nhờn thuốc, lệ thuộc thuốc so với thuốc tây
Mất ngủ là tình trạng phổ biến nhiều người đang phải trải qua. Mất ngủ không chỉ ở người cao tuổi mà ngay cả người trẻ cũng đang đối mặt với tình trạng khó ngủ, dễ tỉnh giấc. Mất ngủ kinh niên (mất ngủ kéo dài) có thể dẫn đến nhiều hậu quả, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống.
Để điều trị mất ngủ, Tây y thường sử dụng nhóm thuốc an thần. Sử dụng thuốc trị bệnh mất ngủ về lâu dài vừa gây nhờn thuốc, lệ thuộc thuốc, vừa gặp phải nhiều tác dụng phụ như mệt mỏi, ngủ không sâu giấc, hay mộng mị, thậm chí mê sảng, suy giảm trí nhớ.
Vì vậy, nhiều người chuyển sang các cách chữa bệnh mất ngủ không dùng thuốc. Ưu điểm của các phương pháp này là an toàn, dễ áp dụng, mang đến hiệu quả lâu dài khi sử dụng.
Ngoài ra, chữa mất ngủ không dùng thuốc người bệnh sẽ không bị lệ thuộc thuốc, có thể ngủ một cách tự nhiên nhất. Vậy có cách cách chữa mất ngủ không dùng thuốc nào, hãy cùng tìm hiểu ngay bài viết dưới đây!
2. 15 cách chữa mất ngủ không dùng thuốc
Để biết cách cải thiện tình trạng mất ngủ kéo dài, ngủ không sâu giấc, bạn hãy thử áp dụng ngay các mẹo dưới đây:
Thử ngay các cách chữa mất ngủ không dùng thuốc dưới đây
2.1. Tập thể dục giúp dễ ngủ
Tập thể dục là một trong cách chữa mất ngủ không dùng thuốc vô cùng hiệu quả. Nghiên cứu chỉ ra tập thể dục 60 phút, thực hiện 3 buổi/tuần có chu kỳ ngủ REM bình thường hơn so với những người không tập.
Các hoạt động thể chất giúp cơ thể được thư giãn, giảm cảm giác căng thẳng, lo lắng và trầm cảm. Duy trì hoạt động thể chất hàng ngày cũng góp phần đồng bộ hóa chu kỳ ngủ thức tự nhiên của cơ thể.
Do đó, bạn hãy tập thể dục 60 phút trong 3 ngày/ tuần để có một giấc ngủ trọn vẹn.
Lưu ý không nên tập thể dục trước khi ngủ 2 tiếng bởi sau khi tập thể dục xong sẽ khiến bạn tỉnh táo hơn, khó vào giấc.
2.2. Điều trị mất ngủ bằng liệu pháp nhận thức – hành vi
Liệu pháp hành vi nhận thức cho chứng mất ngủ (CBT-I) tập trung vào việc tái cấu trúc những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi góp phần gây ra chứng mất ngủ. Từ đó giúp người bệnh kiểm soát kích thích, rèn luyện thư giãn để có một giấc ngủ tự nhiên nhất.
Liệu pháp này được coi là có hiệu quả đối với cả chứng mất ngủ ngắn hạn và mất ngủ kéo dài.
Việc áp dụng liệu pháp CBT-I này điều trị đa thành phần, bao gồm nhận thức, hành vi và giáo dục.
Để điều trị mất ngủ bằng liệu pháp hành vi, nhận thức, người bệnh nên tới các cơ sở y tế uy tín hoặc các chuyên gia tâm lý.
2.3. Cách chữa mất ngủ không cần thuốc bằng cách thư giãn
Việc thư giãn sẽ ức chế giải phóng các hormone gây căng thẳng như cortisol và adrenaline đồng thời làm chậm nhịp tim và nhịp thở của bạn. Từ đó cả cơ thể và tâm trí của bạn sẽ được bình tĩnh hơn.
Để cơ thể được thư giãn, ngoài tập thể dục bạn có thể nghe những bản nhạc giúp dễ ngủ, đọc sách hoặc hít thở sâu bằng cách:
Ngồi hoặc nằm trong tư thế thoải mái và nhắm mắt lại
Hít thở chậm trong vòng 5 phút. Khi hít vào hãy thở xuống bụng. Tập trung vào hơi thở
Làm nhịp nhàng trong vòng 5 phút và không suy nghĩ gì
Ngoài cách thư giãn bằng hơi thở, bạn có thể thư giãn cơ để giúp cơ thể được thoải mái, dễ đi vào giấc ngủ hơn.
2.4. Yoga trị mất ngủ
Yoga giúp thư giãn cơ thể và tinh thần, giúp ngủ ngon
Một trong những cách điều trị mất ngủ tại nhà là tập yoga. Tập yoga ngủ ngon hơn nhờ vào cách điều hòa hơi thở, thư giãn cơ, từ đó giảm căng thẳng và dễ đi vào giấc ngủ.
Ngoài ra, yoga mang đến lợi ích không ngờ cho sức khỏe như tăng cường lưu thông máu, giảm đau cơ bắp, điều hòa hoạt động trong cơ thể.
Vì vậy nếu bạn đang tìm cách chữa bệnh mất ngủ về đêm thì đừng bỏ qua bộ môn yoga.
Cũng như các hoạt động thể chất, bạn không nên tập yoga trước khi đi ngủ từ 2 tiếng.
Gợi ý cho bạn một số tư thế tập yoga dễ ngủ:
2.4.1. Chữa mất ngủ không cần thuốc bằng tư thế em bé
Cách thực hiện tư thế này rất đơn giản. Bạn có thể nằm trên thảm tập hoặc trên giường có đệm cứng.
- Quỳ 2 chân trên thảm, để mông ngồi lên gót chân
- Duỗi thẳng 2 tay về phía trước và từ từ hạ phần vai xuống sàn sao cho các đốt sống ở vùng lưng được thư giãn
- Thả lỏng cơ thể và duy trì trong khoảng 15 giây
- Đưa người về tư thế ban đầu và lặp lại khoảng 10 lần
2.4.2. Tư thế yoga chữa mất ngủ gác chân lên tường
Một trong những bài tập yoga chữa mất ngủ hiệu quả, dễ tập là bạn chỉ cần thực hiện theo động tác gác chân dọc theo tường. Bằng cách:
- Nằm xuống thảm và đưa phần hông – chân chạm vào tường sao cho chân duỗi thẳng. Bạn sẽ cảm nhận được các khớp đốt sống lưng dưới được thư giãn
- Phần tay và phần trên cơ thể bạn có thể vận động tự do
- Duy trì tư thế trong khoảng 10 phút. Nếu mỏi có thể dùng gối hỗ trợ cột sống.
Mỗi tối bạn nên thực hiện tư thế này khoảng 3 để thư giãn.
2.4.3. Cách chữa mất ngủ không dùng thuốc bằng tư thế gập người
Tư thế gập người giúp hỗ trợ gan, thận đào thải độc tố đồng thời tăng cường tiêu hóa, điều hòa khí huyết. Từ đó giúp người bệnh ngủ ngon và sâu giấc hơn.
Để thực hiện động tác này bạn thực hiện theo các bước sau:
- Đứng thẳng, hai chân mở rộng bằng hông và thả lỏng người
- Gập người xuống chân, giữ cho chân luôn thẳng
- Hai bàn tay chạm vào khuỷu chân, đầu hướng càng gần bàn chân càng tốt
- Hít thở đều và duy trì động tác trong 30 giây
- Lặp lại khoảng 10 lần
* Đối với người hay bị thiếu máu lên não, nếu cúi xuống đứng lên hay bị hoa mắt chóng mặt nên hạn chế tư thế này.
2.5. Châm cứu chữa mất ngủ
Châm cứu là cách điều trị không dùng thuốc hiệu quả cho người bị mất ngủ, không đáp ứng được với thuốc ngủ.
Phương pháp châm cứu trị mất ngủ tác động trực tiếp vào các huyệt đạo trong cơ thể bằng kim châm chuyên dụng. Từ đó giúp đả thông khí huyết, tăng cường lưu thông máu, điều hòa chức nặng tạng phủ giúp hỗ trợ điều trị toàn diện chứng mất ngủ.
Bên cạnh đó, châm cứu còn giúp thúc đẩy cơ thể sản xuất các loại hormone có tác dụng an thần.
Người bệnh nên đến các cơ sở y tế, phòng khám đông y có uy tín để thực hiện. Nên được thực hiện bởi các bác sĩ có chuyên môn, tay nghề cao. Không nên tự thực hiện tại nhà.
2.6. Chữa mất ngủ không dùng thuốc bằng xoa bóp bấm huyệt
Tương tự như châm cứu, xoa bóp bấm huyệt chữa mất ngủ cũng đem lại hiệu quả cho người bị mất ngủ kéo dài, thường xuyên mệt mỏi, ngủ chập chờn, ngủ không sâu giấc.
Xoa bóp bấm huyệt giúp kích thích máu lưu thông, cải thiện chất lượng và thời gian ngủ. Nhiều khảo sát đã chỉ ra hiệu quả của bấm huyệt chữa mất ngủ. Trong đó một khảo sát bấm huyệt cho người lớn tuổi ba ngày mỗi tuần, liên tục trong vòng 4 tuần có cải thiện đáng kể. Theo đó những người giam gia có cải thiện về chất lượng giấc ngủ, thời lượng ngủ, hiệu quả giấc ngủ, đô trễ giấc ngủ và hiệu suất hàng ngày.
Tìm hiểu thêm:
Vì sao uống thuốc dạ dày bị mất ngủ? Cách xử lý
Người già mất ngủ – Chuyên gia mách 7 cách ngủ ngon không cần thuốc
60% phụ nữ mất ngủ sau sinh – Áp dụng 10 liệu pháp này để ngủ ngon
2.7. Hỗ trợ giảm mất ngủ bằng ngâm chân nước ấm
Ngâm chân nước ấm pha với muối, gừng có thể cải thiện chứng mất ngủ
Đây là một trong những cách chữa mất ngủ không dùng thuốc hiệu quả, được nhiều người áp dụng, nhất là với đối tượng mất ngủ ở người già.
Ngâm chân bằng nước ấm giúp làm ấm cơ thể, tăng cường lưu thông khí huyết, dễ chịu, ngủ sâu giấc hơn.
Cách làm nước ngâm chân dễ ngủ rất đơn giản. Bạn có thể áp dụng theo cách sau:
- Đun sôi nước và gừng tươi, quế thêm muối hạt trong vòng 10 phút để các hoạt chất được tiết ra đều
- Pha nước ngâm chân đã đun sôi với nước mát đến khoảng 40 độ
- Ngâm chân trực tiếp qua mắt cá chân trong vòng 15-20 phút
* Bạn nên lựa chọn các loại chậu ngâm chân có thể giữ nhiệt. Nếu nước nguội có thể thêm nước đun ngâm chân còn nóng vào. Nên lựa chọn tư thế ngồi thoải mái để không bị mỏi chân.
2.8. Cách chữa mất ngủ không dùng thuốc bằng vật lý trị liệu
Đối với nhiều trường hợp mất ngủ mạn tính, mất ngủ kéo dài, mất ngủ hậu covid thì việc áp dụng vật lý trị liệu sẽ mang tới hiệu quả.
Các phương pháp vật lý trị liệu thường dùng như từ trường, điện trường cao áp, điện phân, ion tĩnh điện. Phương pháp này giúp giảm đau, tăng lưu thông máu, tăng cường hệ miễn dịch và điều hòa các hoạt động của hệ thần kinh thực vật.
Nếu bị mất ngủ không đáp ứng thuốc hoặc gặp phải nhiều tác dụng phụ do thuốc tây mang lại, bạn có thể thử cách vật lý trị liệu này.
Tuy nhiên phương pháp trị mất ngủ này cần tới các cơ sở y tế uy tín để thực hiện.
2.9. Dùng tinh dầu chữa mất ngủ
Tinh dầu là liệu pháp mùi hương trị mất ngủ hiệu quả. Bạn nên thử ngay các loại tinh dầu chữa mất ngủ trong phòng ngủ của mình để mang lại giấc ngủ êm ái, nhẹ nhàng.
Trong tinh dầu giúp làm dịu thần kinh, giảm căng thẳng đầu óc, từ đó giúp thu giãn, dễ ngủ hơn.
Bạn hãy thử ngay các loại tinh dầu có mùi dễ chịu như lavender (oải hương), hoa nhài, hoa cúc, tinh dầu hoa phong lữ, tinh dầu gỗ đàn hương hoặc tinh dầu sả, chanh, cam…
2.10. Cách chữa mất ngủ không dùng thuốc bằng chế độ ăn uống
Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng khi điều trị mất ngủ. Đây là điều đầu tiên và quan trọng nếu bạn muốn duy trì một giấc ngủ ngon, thoải mái. Bởi ngay cả việc ăn quá nhiều hoặc quá ít đã ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
Vì vậy nếu muốn cải thiện tình trạng mất ngủ bằng chế độ ăn uống bạn nên chú ý lựa chọn các thực phẩm tốt cho sức khỏe và tránh những chất kích thích.
Cụ thể:
2.10.1. Mất ngủ nên ăn gì?
Người bị mất ngủ nên ăn bổ sung các thực phẩm giàu magie
Người bệnh nên bổ sung các thực phẩm này để có một giấc ngủ trọn vẹn, tự nhiên, sảng khoái sau khi thức dậy:
| Thực phẩm | Tác dụng |
| Hạnh nhân, óc chó | Giàu phytomelatonin hỗ trợ tăng cường giấc ngủ. Trong hạnh nhân còn có tryptophan và magie giúp giảm chức năng cơ và thần kinh một cách tự nhiên, ổn định nhịp tim, tránh tình trạng đánh trống ngực, thổn thức khó ngủ. |
| Chuối | Chứa magie, kali, tryptophan. Trong đó, tryptophan là thành phần quan trọng giúp tăng cường sản xuất melatonin và serotonin giúp giảm lo âu, thoải mái, ngủ ngon, sâu giấc. Magie và kali làm giãn cơ và dịu thần kinh. |
| Sữa ấm | Trong sữa chứa 4 hợp chất thúc đẩy giấc ngủ tự nhiên là tryptophan, canxi, vitamin D và melatonin. |
| Cá béo, quả bơ và các loại hạt | Cung cấp vitamin D và axit béo omega-3 dồi dào, hai chất dinh dưỡng giúp điều chỉnh hormone serotonin. |
| Kiwi | Chứa serotonin giúp điều chỉnh chu kỳ giấc ngủ. |
| Socola đen | Chứa serotonin giúp thư giãn cơ thể và tâm trí đồng thời có chứa magie giúp ngủ ngon hơn bằng cách duy trì nhịp sinh học. |
| Bột yến mạch | Cung cấp melatonin tự nhiên. |
| Trà hoa cúc | Trà hoa cúc có tác dụng an thần, thanh nhiệt giải độc, giảm bớt căng thẳng, lo lắng. |
| Sữa chua | Canxi trong sữa chua góp phần thúc đẩy hàm lượng tryptophan và melatonin. |
| Hạt bí | Kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm, từ đó giúp giảm kích động, dịu thần kinh. |
2.10.2. Mất ngủ nên kiêng ăn gì?
Bên cạnh những món ăn giúp an thần dễ ngủ thì để trị mất ngủ ban đêm bạn cần tránh các thực phẩm có chất kích thích. Có thể kể đến như:
| Thực phẩm | Mức độ ảnh hưởng đến giấc ngủ |
| Rượu bia | Có thể gây buồn ngủ nhưng làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ tự nhiên, giảm thời gian ngủ sâu để cơ thể phục hồi. |
| Đồ ăn cay nóng | Gây khó chịu, làm trầm trọng thêm các triệu chứng ngưng thở khi ngủ. |
| Đồ nhiều dầu mỡ, đạm | Khó tiêu do hệ tiêu hóa mất nhiều thời gian để chuyển hóa thức ăn. |
| Kẹo bánh | Lượng đường cao có thể gây rối loạn mức insulin, dẫn đến mất ngủ vào ban đêm. |
| Caffein | Là chất kích thích làm giảm thời gian ngủ, gây mất ngủ, mệt mỏi và các vấn đề về trí nhớ, khó điều chỉnh cảm xúc. |
| Nước tăng lực | Gây kích thích, căng thẳng thần kinh, khó chìm vào giấc ngủ. |
| Cà chua hoặc các thực phẩm có tính axit cao | Có tính axit cao, có thể gây ợ nóng và khó tiêu |
>>> Để biết cụ thể hơn “Mất ngủ nên ăn gì, kiêng gì” đừng bỏ lỡ bài viết TẠI ĐÂY!
2.11. Cách chữa mất ngủ không dùng thuốc bằng cách bổ sung khoáng chất
Các vi chất và khoáng chất dù chỉ chiếm một lượng nhỏ cho cơ thể nhưng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với giấc ngủ. Có thể kể đến như:
– Vitamin D: Thiếu vitamin D có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ
– Vitamin C: cân bằng thời gian và chất lượng giấc ngủ. Nghiên cứu cho thấy những người ít sử dụng vitamin C có lượng vitamin D và carotenoid thấp. Họ thường có thời gian ngủ rất ngắn (dưới 4 tiếng/đêm)
– Vitamin nhóm B: hỗ trợ giấc ngủ, bổ nào, tăng cường dẫn truyền thần kinh
– Vitamin E: giúp ngủ ngon, chống oxy hóa hiệu quả, bảo vệ tế bào. Thiếu vitamin E gây thiếu ngủ có thể làm suy giảm trí nhớ, sa sút tinh thần
– Canxi: góp phần quan trọng trong việc duy trì giấc ngủ
– Magie: thư giãn, giúp ngủ ngon hơn
– Kali: ảnh hưởng đến giai đoạn ngủ sâu và thiếu kali có thể khiến tỉnh giấc giữa chừng.
Vì vậy bạn nên bổ sung các vitamin và khoáng chất khi thiếu hụt để có một giấc ngủ đêm sâu hơn.
2.12. Dùng đồ uống chữa mất ngủ
Nếu bạn đang thắc mắc uống gì để có giấc ngủ sâu thì không thể bỏ qua các loại trà thảo mộc. Tuy nhiên không phải loại trà nào cũng có tác dụng trị mất ngủ. Nếu uống các loại trà như trà xanh, trà đen, trà ô long… thì có thể bạn sẽ phải “đếm cừu” cả đêm.
Vì vậy, để dễ ngủ vào ban đêm hãy thử ngay các loại trà như trà hoa cúc, trà gừng, trà thiết mộc lan, trà hoa nhài, trà hoa lạc tiên, trà nhụy hoa nghệ tây (saffron), nước lá tía tô đất hay nước lá đinh lăng chữa mất ngủ.
Gợi ý cho bạn một cách chữa mất ngủ bằng gừng, mật ong “ấm bụng” trước khi ngủ là bạn chỉ cần đập nhỏ một nhánh gừng và pha với nước ấm, thêm mật ong
2.13. Cách chữa mất ngủ không dùng thuốc bằng cách vệ sinh giấc ngủ
Biện pháp để có giấc ngủ tốt chính là bạn cần vệ sinh giấc ngủ của mình. Đây là những hành vi được khuyến nghị nhằm thúc đẩy giấc ngủ đạt chất lượng tốt hơn.
Cách chữa bệnh mất ngủ về đêm hiệu quả là bạn hãy loại bỏ những tác nhân ảnh hưởng đến giấc ngủ bằng cách làm 10 điều sau:
– Tạo thói quen thức dậy và đi ngủ trong một khung giờ cố định
– Nếu ngủ trưa không nên ngủ quá 30 phút
– Tránh uống rượu bia nhiều 4 giờ trước khi đi ngủ và không hút thuốc
– Tránh đồ uống có chứa caffeine 6 giờ trước khi ngủ
– Tránh ăn quá no hoặc ăn nhiều thực phẩm dầu mỡ, cay nóng 4 giờ trước khi đi ngủ
– Tránh tập thể dục ngay trước giờ đi ngủ
– Chuẩn bị giường, đệm, gối phù hợp với giấc ngủ
– Điều chỉnh nhiệt độ phòng phù hợp và đảm bảo thông gió
– Đảm bảo phòng yên tĩnh, ít tiếng ồn. Tránh tiếp xúc với ánh sáng xanh khi ngủ. Nếu dùng đèn ngủ nên dùng đèn vàng
– Không nên dùng phòng ngủ vào nhiều mục đích như làm việc, văn phòng hay vui chơi giải trí.
2.14. Cách điều trị mất ngủ tại nhà – Tắm nước ấm
Hãy thử áp dụng ngay cách chữa mất ngủ bằng mẹo tắm nước ấm nếu bạn đang trằn trọc, khó ngủ, ngủ không sâu giấc. Tắm nước ấm giúp bạn giảm căng thẳng, lo lắng, giãn cơ, giảm đau, tăng cường trao đổi chất và luôn cảm thấy dễ chịu.
Vì vậy, nếu khó ngủ bạn hãy thử áp dụng cách chữa mất ngủ tự nhiên này.
Ngoài ra, bạn có thể ngâm bồn với một chút tinh dầu khoảng 10-15 phút.
2.15. Giảm mất ngủ bằng nhụy hoa nghệ tây
Nhụy hoa nghệ tay hay còn gọi là saffron, là một trong những thảo mộc trị mất ngủ rất hiệu quả. Đã có nhiều nghiên cứu cho thấy saffron giúp điều chỉnh thời lượng và chất lượng giấc ngủ.
Trong saffron có crocin và safranal giúp tăng thời gian ngủ, đồng thời tăng đáng kể hàm lượng chất dẫn truyền thần kinh GABA ở vùng dưới đồi (trong não bộ).
Từ đó chất lượng giấc ngủ và thời gian ngủ tăng lên.
Bạn hãy pha từ 5-6 sợi saffron để uống hoặc nghiền nhỏ, trộn với mật ong dùng hàng ngày.
Tham khảo ngay: Nhụy hoa nghệ tây chữa mất ngủ và 6 cách thực hiện siêu hiệu nghiệm
3. Lưu ý khi áp dụng cách chữa mất ngủ không dùng thuốc
Theo Bác sĩ Hằng, mất ngủ không thể điều trị một sớm một chiều. Để có hiệu quả người bệnh cần áp dụng nhiều biện pháp từ cải thiện chế độ ăn uống sinh hoạt cho đến thói quen hàng ngày của mình.
Đồng thời cần kiên trì thực hiện để có kết quả tốt nhất. Do hiệu quả chậm và cần thời gian nên nhiều người dễ bỏ cuộc.
Ngoài ra, nếu bị mất ngủ kéo dài mà áp dụng các biện pháp trên không đỡ, người bệnh nên thăm khám để được các bác sĩ chỉ định hướng điều trị thích hợp.
Trên đây là 15 cách chữa mất ngủ không dùng thuốc. Nếu còn cách nào hãy comment ngay cho chúng tôi biết nhé.
Mọi thắc mắc vui lòng liên hệ qua hotline 0343446699 để được tư vấn và giải đáp cụ thể.
>> THAM KHẢO VIDEO 6 CÁCH CHỮA MẤT NGỦ KHÔNG DÙNG THUỐC:
XEM THÊM:
- Thử ngay thuốc nam trị mất ngủ hiệu quả
- Bị mất ngủ uống gì? – Không thể bỏ qua 16 loại đồ uống này!
- Bấm huyệt chữa mất ngủ– 9 huyệt không thể bỏ qua
Tham Vấn Y Khoa
Ths.Bs Nguyễn Thị Hằng
Ths.Bs Nguyễn Thị Hằng được Nhà nước phong tặng danh hiệu Thầy thuốc ưu tú năm 2015. Bà là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu khoa học có tính ứng dụng cao trong điều trị các bệnh về xương khớp, gan mật, tiêu hóa, sinh lý… Hơn 20 năm công tác tại các bệnh viện lớn, ThS.BS Nguyễn Thị Hằng đã cống hiến không nhỏ cho sự nghiệp Y tế nước nhà, dành được nhiều giải thưởng, bằng khen của Chính phủ và Bộ Y tế.