Gan nhiễm mỡ là bệnh gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Gan nhiễm mỡ là lượng mỡ tích tụ bất thường trong gan, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm gan, xơ gan, thậm chí ung thư gan. Vậy nguyên nhân, cách điều trị, và những lưu ý gì đối với mỡ gan cao. Những thắc này sẽ được TTƯT. Hoàng Khánh Toàn giải đáp qua bài viết dưới đây.

1. Gan nhiễm mỡ là bệnh gì?

Các phân tử mỡ tích tụ trong gan vượt ngưỡng cho phép gây nên tình trạng gan nhiễm mỡ.

Gan là cơ quan lớn thứ hai trong cơ thể, đảm nhiệm chuyển hóa chất dinh dưỡng từ thức ăn và đồ uống và đào thải chất độc hại ra khỏi máu. Khi gan chịu tổn thương sẽ ảnh hưởng đến các chức năng.

Gan nhiễm mỡ là sự tích tụ bất thường của mỡ thừa ở trong gan. Thông thường, trong gan có một lượng nhỏ chất béo (2-4% trọng lượng gan) nhưng khi tăng đột biến (từ 5-10%) sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe. Theo nghiên cứu trên Tạp chí Tiêu hóa Thế giới, mỡ gan cao không do rượu ảnh hưởng đến 25-30% dân số ở Hoa Kỳ và Châu Âu.

2. Phân loại

Gan nhiễm mỡ thường được chia theo 3 kiểu:

Theo nguyên nhân: Gan nhiễm mỡ do rượu (AFLD) và Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Theo mô học: Gan nhiễm mỡ đơn thuần (steatosis) và viêm gan nhiễm mỡ (steatohepatitis)

Theo mức độ:

• Gan nhiễm mỡ độ 1: Hàm lượng mỡ chiếm 5-10% trọng lượng gan
• Gan nhiễm mỡ độ 2: Hàm lượng mỡ chiếm 10-25% trọng lượng gan
• Gan nhiễm mỡ độ 3: Hàm lượng mỡ chiếm từ 30% trọng lượng gan trở lên

3. Nguyên nhân gây nên gan nhiễm mỡ

Mỡ gan có thể tăng cao do sử dụng nhiều rượu bia, mắc các bệnh về chuyển hóa, đặc biệt là mỡ máu cao, người có thể trạng béo phì…

3.1. Uống quá nhiều rượu bia

Đối với bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, nguyên nhân chủ yếu đến từ việc uống quá nhiều rượu. Rượu làm hạn chế quá trình tổng hợp lipoprotein và ức chế thải mỡ ở gan, từ đó làm tích tụ các phân tử mỡ tại gan, gây nên tình trạng mỡ gan cao cấp tính hoặc mạn tính.

Trường hợp NAFLD có thể xuất phát từ một trong những nguyên nhân hoặc yếu tố nguy cơ.

3.2. Thể trạng béo phì hoặc suy dinh dưỡng

Béo phì là một trong những nguyên nhân chính gây nên tình trạng này. Theo báo cáo từ Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia – Trực thuộc Thư viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ chỉ ra, có tới 30-90% người béo phì mắc gan nhiễm mỡ.

Ngay cả khi cân nặng bình thường vẫn có nguy cơ nhiễm mỡ ở gan nếu vòng eo có quá nhiều mỡ thừa (vòng eo nam vượt 99-101 cm, nữ vượt 86-99cm).

Ngược lại, ở những người suy dinh dưỡng, ăn uống không khoa học, cơ thể không tổng hợp được các chất thiết yếu để thanh lọc mỡ thừa, dẫn đến tích tụ mỡ trong gan. Ngoài ra, ở người suy dinh dưỡng, lượng đường trong máu giảm, không đủ để tạo ra năng lượng, cơ thể tự điều chỉnh tăng hấp thụ mỡ để phân giải năng lượng, các axit béo đi vào máu và lại vận chuyển đến gan, gây ra mỡ gan.

3.3. Do yếu tố di truyền

Người trong gia đình có tiền sử mắc gan nhiễm mỡ có nhiều khả năng mắc bệnh hơn so với người bình thường. Ngoài ra, tỉ lệ người Mỹ gốc Phi hoặc nam giới gốc Tây Ban Nha cũng làm tăng nguy cơ mắc.

3.4. Tuổi tác

Tuổi càng cao, chức năng gan suy giảm, giảm khả năng oxy hóa axit béo trong tế bào gan, từ đó không thanh thải được các phân tử mỡ trong gan. Ngoài ra, khi cơ thể lão hóa, các tế bào gan bị tổn thương không tự hồi phục bằng cách sản sinh tế bào mới suy giảm, dẫn đến sự hình thành của tổ chức xơ, dẫn đến xơ gan.

3.5. Người mắc các hội chứng chuyển hóa

Người mắc các hội chứng chuyển hóa như rối loạn lipid máu (mỡ máu cao), kháng insulin gây tiểu đường đều khiến lượng axit béo tự do tăng cao, gan không vận hóa hết và tích tụ tại gan.

3.6. Chế độ ăn uống sinh hoạt không hợp lý

Việc sử dụng quá nhiều chất béo, đặc biệt chất béo bão hòa khiến các phân tử mỡ lắng đọng vào thành mạch, gan và các cơ quan nội tạng khác trong cơ thể.

3.7. Một số nguyên nhân ít phổ biến hơn

Ngoài các yếu tố trên, một số yếu tố nguy cơ này cũng liên quan tăng mỡ gan:

• Suy tuyến giáp, suy tuyến yên
• Tiếp xúc với chất độc và hóa chất
• Viêm gan C hoặc các bệnh nhiễm trùng khác
• Dùng một số loại thuốc như glucocorticoid, (Rheumatrex, Trexall), estrogen tổng hợp, tamoxifen (Nolvadex, Soltamox)
• Đang trong thời gian thai kỳ
• Cắt bỏ túi mật

4. Triệu chứng của gan nhiễm mỡ

Mỡ trong gan tăng cao sẽ có một số biểu hiện đặc trưng.

Nhiều trường hợp gan nhiễm mỡ không gây ra các triệu chứng đáng chú ý. Một số người chỉ cảm nhận được các cơn đau tức ở phía trên bên phải bụng. Phải đến khi đi khám mới nhận thức được tình trạng.

Thông thường, các triệu chứng dễ thấy ở người gan nhiễm mỡ bao gồm:

• Mệt mỏi, chán ăn
• Gan sưng to

Khi có những biểu hiện dưới đây, tình trạng gan nhiễm mỡ đã chuyển sang xơ gan:

• Bụng sưng to
• Các mạch máu dưới da nở rộng hơn
• Nam giới ngực to hơn bình thường
• Lòng bàn tay đỏ
• Vàng da, vàng mắt

5. Đối tượng có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ

Dựa vào nguyên nhân có thể dễ dàng nhận thấy các đối tượng có nguy cơ như:

• Người béo phì, người có vòng eo lớn hoặc giảm cân đột ngột, suy dinh dưỡng
• Người viêm gan siêu vi mạn tính, đặc biệt viêm gan C
• Người có người thân trong gia đình mắc gan nhiễm mỡ
• Người cao tuổi
• Người bị các bệnh rối loạn chuyển hóa như tiểu đường type 2
• Người có chỉ số triglyceride tăng cao, cholesterol xấu trong máu cao
• Người bị hội chứng buồng trứng đa nang, suy tuyến giáp hoặc suy tuyến yên

6. Biến chứng nguy hiểm

Quá nhiều mỡ trong gan sẽ ảnh hưởng đến chức năng gan, gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm.

Người bị gan nhiễm mỡ từ cấp độ 2 trở lên, nếu không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến viêm gan, lâu dần hình thành nên các mô sẹo quanh gan, gây xơ gan. Biến chứng nghiêm trọng nhất chính là suy gan và ung thư gan, gan không tự hồi phục được chức năng.

Cụ thể:

• Tích tụ chất lỏng trong bụng
• Các tĩnh mạch trong thực quản bị sưng, có thể vỡ ra và chảy máu
• Lú lẫn và luôn trong tình trạng buồn ngủ
• Ung thư gan
• Suy gan

7. Chẩn đoán gan nhiễm mỡ

Hầu hết nhiều người không biết tình trạng mỡ bám nhiều trong gan cho đến khi xét nghiệm. Một số cách để chẩn đoán như:

• Khai thác lịch sử ăn uống, sinh hoạt, đặc biệt việc sử dụng nhiều rượu bia
• Kiểm tra cơ thể để tìm các vấn đề về gan như gan to hoặc vàng da
• Xét nghiệm máu: xét nghiệm chỉ số men gan như alanine aminotransferase (ALT) và aspartate aminotransferase (AST)
• Xét nghiệm hình ảnh: siêu âm, chụp cắt lớp, chụp cộng hưởng từ để xác định mỡ trong gan.
• Sinh thiết gan: Nếu nghi ngờ xơ gan, các bác sĩ sẽ chỉ định lấy mẫu mô từ gan để xét nghiệm

8. Điều trị tình trạng gan nhiễm mỡ

Đề làm giảm lượng mỡ trong gan về mức cho phép, cần tìm hiểu chính xác nguyên nhân, do rượu hay không do rượu để có phác đồ điều trị cụ thể. Đối với những người bị gan nhiễm mỡ do rượu, cần thiết điều chỉnh bằng chế độ ăn uống. Trong trường hợp không do rượu, nguyên nhân từ các rối loạn chuyển hóa, có thể sử dụng các loại thuốc điều trị.

8.1. Điều trị gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

• Bổ sung các loại vitamin nhóm B, E, C để tăng khả năng hòa tan chất béo dư thừa, cải thiện chức năng gan
• Các loại acid amin: thường dùng đối với người rối loạn chuyển hóa mỡ
• Choline: giảm triệu chứng và các tổn thương tại gan
• Methionin: thúc đẩy quá trình hòa tan mỡ thừa ở gan, giải độc và cải thiện chức năng gan.

Tùy thuộc vào tình trạng bệnh mà các bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc khác nhau.

8.2. Điều trị mỡ gan theo Đông y

Trong Đông y, gan nhiễm mỡ do các tổn thương tỳ vị, cơ quan tiêu hóa không vận hóa được đàm thấp dẫn đến tích tụ tại mỡ và gan. Ngoài ra, suy hư thận khí ở người cao tuổi cũng tác động đến quá trình vận hóa, làm cho mỡ đọng lại gan. Chính vì vậy, Đông y đề cao vấn đề giải quyết cả gốc lẫn ngọn, vừa giúp cải thiện hệ tiêu hóa, vừa tiêu trừ mỡ xấu trong gan.

Bạn có thể áp dụng các bài thuốc chữa mỡ gan tại nhà như:

• Nhân trần
• Lá sen
• Giảo cổ lam
• Nha đam
• Cam thảo
• Nần vàng
• Trạch tả
• Actiso….

Những bài thuốc này thông thường dùng sắc uống hoặc pha trà uống thay nước hàng ngày.

8.3. Điều trị gan nhiễm mỡ bằng chế độ ăn uống

Đối với trường hợp gan nhiễm mỡ không do rượu, chưa có loại thuốc đặc trị nào để loại bỏ mỡ gan. Do vậy, người bệnh phải chủ động giảm mỡ gan bằng chính chế độ ăn uống và sinh hoạt.

Cụ thể:

Đối với trường hợp mỡ gan nhẹ:

• Tránh hoàn toàn rượu bia, thuốc lá, chất kích thích. Theo nghiên cứu, việc cai rượu có thể giúp các chỉ số đều giảm.
• Giảm cân khoa học, giữ cân nặng ở mức phù hợp. Chỉ cần giảm 3-5% trong lượng cơ thể đã giúp giảm đáng kể mỡ trong gan
• Thay đổi chế độ ăn uống bằng nhiều rau xanh, tránh đồ dầu mỡ, chiên xào
• Giảm cholesterol trong đồ ăn
• Kiểm tra lượng đường trong máu định kỳ hoặc các chỉ số mỡ máu để kiểm soát yếu tố nguy cơ gây mỡ gan
• Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày
• Uống đủ nước và ngủ đủ giấc để gan tự phục hồi chức năng

Đối với trường hợp gan nhiễm mỡ đã nặng, các bác sĩ có thể chỉ định ghép gan.

Chúng ta có thể kiểm soát được lượng mỡ trong gan thông qua thay đổi lối sống, từ đó ngăn ngừa những tổn thương tại gan và sẹo. Do vậy, người bệnh nên chủ động phòng tránh ngay từ bây giờ để hạn chế các biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến tính mạng.

XEM THÊM: 

• Gan nhiễm mỡ ăn gì kiêng gì? – Lưu ngay những thực phẩm này
• Chữa gan nhiễm mỡ tại nhà đơn giản – Tìm hiểu các vị thảo dược cây nhà lá vườn
• Mỡ máu cao là gì? – Bạn có biết mỡ máu cao cũng ảnh hưởng đến gan

Video đề xuất: