Hệ tiêu hóa – Chức năng, cấu tạo và cách để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh

Hệ tiêu hóa giúp chuyển hóa thức ăn thành các chất dinh dưỡng mà cơ thể hấp thụ được. Bài viết sau sẽ giúp bạn biết được hệ tiêu hóa hoạt động như thế nào và cách để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Hãy cùng tìm hiểu nhé!

• Vị trí đại tràng nằm ở đâu? Có cấu tạo và chức năng gì?
• 20+ Nguyên nhân gây đau bụng âm ỉ không thể bỏ qua
• Xì hơi nhiều là dấu hiệu của bệnh gì? Phải làm sao để khắc phục

1. Hệ tiêu hóa là gì?

Hệ tiêu hóa là gì

Hệ tiêu hóa là hệ thống các cơ quan tiếp nhận và chế biến mọi dạng vật chất cần thiết cho nhu cầu sinh trưởng và phát triển của cơ thể. Nhờ có hệ tiêu hóa, các chất dinh dưỡng ở dạng thô được chuyển thành dạng đơn giản có thể hấp thụ qua thành ống tiêu hóa vào máu. Đồng thời, các chất cặn bã được thải ra ngoài.

2. Chức năng của hệ tiêu hóa

Vai trò của hệ tiêu hóa đối với sự sống của con người là rất quan trọng. Chức năng của hệ tiêu hóa bao gồm: tiêu hóa thức ăn, hấp thụ dinh dưỡng, miễn dịch và thải độc.

2.1. Tiêu hóa thức ăn, hấp thụ dinh dưỡng

Chức năng chính, đầu tiên của hệ tiêu hóa đúng như tên gọi của nó chính là tiêu hóa thức ăn và hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn vào cơ thể. Quá trình này mất khá nhiều thời gian bởi thức ăn sẽ lần lượt đi qua nhiều cơ quan của hệ tiêu hóa.

2.2. Hệ tiêu hóa có chức năng miễn dịch

Bên cạnh đó cũng không thể không nhắc tới chức năng miễn dịch của hệ tiêu hóa. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hệ tiêu hóa quyết định tới 70% hệ thống miễn dịch của cơ thể, có đến 95% vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa.

Quả thật không phải không có căn nguyên mà người ta vẫn thường nói “bệnh từ miệng ăn vào”. Tuy nhiên, bạn không cần quá lo lắng bởi hệ tiêu hóa đã “lường trước” vấn đề này nên “chuẩn bị sẵn” hệ miễn dịch đường ruột để ngăn chặn tác nhân gây bệnh.

2.3. Hệ tiêu hóa có chức năng thải độc

Lớp niêm mạc đường ruột có khoảng 30 triệu nhung mao. Dưới lớp nhung mao này là các vi nhung mao. Với khoảng từ 40 – 50 mét vuông bề mặt, nhung mao cùng với các vi khuẩn đường ruột tạo thành lớp màng lọc.

Lớp màng này chỉ cho các chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất đi qua, cản các vi khuẩn có hại và chất độc lại để thải ra ngoài cơ thể.

3. Cấu tạo của hệ tiêu hóa

Tuy khá quen thuộc nhưng hệ tiêu hóa gồm những cơ quan nào không phải ai cũng biết. Hệ tiêu hóa gồm: ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa.

3.1. Ống tiêu hóa

Quá trình tiêu hóa ở người bao gồm nhiều bước và mỗi bước có những đặc điểm riêng. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan tiêu hóa giúp việc hấp thụ dinh dưỡng diễn ra thuận lợi.

Ống tiêu hóa

3.1.1. Miệng

Miệng là “cửa ngõ” của ống tiêu hóa, có nhiệu vụ tiêu hóa cơ học là chủ yếu. Hoạt động nhai giúp chia thức ăn thành những miếng nhỏ giúp việc tiêu hóa dễ dàng hơn. Cùng lúc đó, nước bọt được tiết ra trộn với thức ăn để bắt đầu quá trình phân hủy tinh bột. Các viên thức ăn mềm, trơn được lưỡi đẩy xuống họng và thực quản.

Khoang miệng

3.1.2. Hầu

Hầu (họng) là ngã tư, giữa đường hô hấp và tiêu hóa. Họng là một ống cơ màng dài 15cm.

3.1.3. Thực quản

Thực quản là một ống tiêu hóa chứa thức ăn và các chất lỏng đi từ họng xuống dạ dày. Các tuyến của thực quản chế tiết ra các chất nhầy giúp làm ẩm đường dẫn thức ăn và thức ăn có thể đi xuống dạ dày dễ dàng hơn. (Theo Bệnh viện 108)

Điểm giữa thực quản và dạ dày có cơ vòng thực quản dưới có nhiệm vũ giữ thức ăn ở dạ dày không trào ngược lên thực quản.

3.1.4. Dạ dày

Đây là phần phình lớn nhất của ống tiêu hóa, nằm trong khoang bụng phía bên trái. Dạ dày có 3 phần là tâm vị, thân vị, môn vị. Ở phần tâm vị có chỗ phình to và cao nhất gọi là thượng vị.

Dạ dày sẽ co bóp, trộn lẫn axit và enzyme với thức ăn để thủy phân cả các protein phức tạp. Thức ăn ở dạ dày sẽ chuyển hóa thành chất lỏng hoặc bột nhão. Sau đó, thức ăn sẽ di chuyển đến ruột non.

Dạ dày là phần phình lớn nhất của ống tiêu hóa

3.1.5. Ruột non

Ruột non là phần ống tiêu hoá nối tiếp dạ dày và đại tràng, dài khoảng 7m, đường kính khoảng 3cm. Phần này gồm có: Tá tràng là đoạn cố định nằm sâu phía sau, bao quanh và dính vào đầu tụy, ống dẫn tụy và ống mật đổ vào đoạn II tá tràng. Tiếp nối là hỗng tràng và hồi tràng xếp thành nhiều quai ruột gần như song song với nhau.

Khi đến ruột non, thức ăn tiếp tục bị phá vỡ bằng các enzyme từ tuyến tụy và mật từ gan. Nhu động ruột giúp di chuyển thức ăn chạy dọc chiều dài khoảng 6 mét của ruột non và trộn thức ăn với các dịch tiêu hóa.

Tại đây, protein, lipid, glucid, vitamin và khoáng chất được tiêu hóa hoàn toàn. Chúng được hấp thụ qua thành ruột, thấm vào máu để đi nuôi cơ thể.

3.1.6. Ruột già

Ruột già hay đại tràng là một ống cơ dài từ 1,5 – 1,8m. Đại tràng bao gồm manh tràng, đại tràng phải, đại tràng ngang, đại tràng xuống và đại tràng sigma. Ruột già là nơi tiêu hóa phân hoặc chất thải còn sót lại trong quá trình tiêu hóa trước đó.

Tại ruột già, phân và chất thải từ dạng lỏng được hấp thụ nước và một số khoáng chất còn lại, trở thành dạng rắn khi ra khỏi ruột già. Thường phải mất khoảng 36 giờ để phân đi qua đại tràng. Thành phần chính của phân là mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn.

Đại tràng là một ống cơ dài từ 1,5 – 1,8m

3.1.7. Trực tràng

Với chiều dài khoảng 20cm, trực tràng kết nối đại tràng với hậu môn. Trực tràng nhận phân từ đại tràng và kích thích các dây thần kinh truyền đến vỏ đại não cảm giác muốn đi đại tiện.

Nếu muốn đi vệ sinh, cơ vòng sẽ giãn ra để đưa phân ra khỏi cơ thể. Ngược lại, cơ thắt và trực tràng sẽ điều chỉnh để cảm giác muốn đi vệ sinh tạm thời biến mất.

Xem thêm: Trực tràng nằm ở đâu? Thường gặp phải những bệnh lý gì?

3.1.8. Hậu môn

Đây là phần cuối cùng của ống tiêu hóa. Chức năng chính của hậu môn là chứa và đào thải phân. Để phân dễ dàng di chuyển ra khỏi cơ thể, hậu môn sẽ tiết chất nhầy giúp bôi trơn.

3.2. Tuyến tiêu hóa

Như trên đã đề cập, trong quá trình thức ăn được tiêu hóa có sự tham gia của các tuyến tiêu hóa. Tuyến này tiết dịch đổ vào ống tiêu hóa. Cụ thể là: tuyến nước bọt, tuyến tụy, tuyến dạ dày, gan.

3.2.1. Tuyến nước bọt

Nó có chức năng làm ẩm ướt, làm mềm, trơn thức ăn cho dễ nuốt và dễ tiêu hóa. Có 3 đôi tuyến nước bọt là đôi tuyến mang tai, đôi tuyến dưới hàm, đôi tuyến dưới lưỡi.

3.2.2. Tuyến dạ dày

Tuyến này nằm ở thành dạ dày, tiết ra dịch vị đổ vào khoang dạ dày. Cụ thể là: acid chlohydrid, men pepsin, chất kiềm.

3.2.3. Tuyến tụy

Tuyến tụy có nhiều chức năng trong hoạt động của toàn bộ cơ thể. Đối với quá trình tiêu hóa thức ăn, tuyến tụy tiết ra một số enzyme vào ruột non để phân hủy protein, chất béo, carbohydrate. Ngoài ra, tuyến tụy cũng tiết ra bicarbonate có tác dụng trung hòa các axit thoát ra khỏi dạ dày

3.2.4. Gan – hỗ trợ hoạt động của hệ tiêu hóa

Gan sản xuất ra mật, được lưu trữ trong túi mật và sau đó được giải phóng vào ruột non để phân hủy chất béo.

4. Lời khuyên từ chuyên gia để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh

Để có một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, phòng tránh các bệnh lý về đường tiêu hóa, TTƯT, Ths.Bs. Nguyễn Thị Hằng (Bệnh viện Tuệ Tĩnh – Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam) đưa ra một vài lời khuyên cho bạn.

Ths.Bs Nguyễn Thị Hằng

4.1. Giữ chế độ sinh hoạt khoa học

– Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng là một trong những cách để có hệ tiêu hóa tốt. Bởi căng thẳng kéo dài làm gia tăng khả năng mắc các bệnh viêm loét dạ dày, tiêu chảy, táo bón,…

– Hạn chế làm việc quá sức.

– Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị bệnh kịp thời.

4.2. Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh tốt cho hệ tiêu hóa

– Ăn gì để hệ tiêu hóa khỏe mạnh là mối băn khoăn của nhiều người. Bên cạnh việc bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, bạn nên ăn nhiều chất xơ bởi nó thúc đẩy quá trình đào thải phân ra ngoài cơ thể.

– Uống đủ nước, từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày. Nếu bạn sống ở vùng khí hậu nóng hoặc luyện tập thể thao cường độ cao thì lượng nước cơ thể cần sẽ nhiều hơn.

– Ăn chậm, nhai kỹ sẽ thúc đẩy sản xuất enzyme tiêu hóa, tăng khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng. Bạn nhai kỹ thức ăn còn tránh cho dạ dày phải làm việc quá mức, ngăn ngừa chứng khó tiêu và ợ nóng.

– Tránh ăn khuya và ngủ ngay sau khi ăn.

– “Tránh xa” thuốc lá, rượu, bia, chất kích thích.

4.3. Duy trì chế độ tập luyện hợp lý

– Tập thể dục thể thao đều đặn là một trong những cách để có hệ tiêu hóa tốt. Các môn thể thao như bơi lội, đạp xe đạp, yoga,… giúp tăng tốc độ vận chuyển của đường ruột, giảm các chất gây viêm cho cơ thể, gia tăng trao đổi chất.

– Hơn nữa, duy trì thói quen tập thể dục thể thao sẽ tạo lập một nền tảng cơ thể khỏe mạnh, giúp chống lại mọi bệnh tật.

Trong khuôn khổ của bài viết này có thể chưa đề cập hết các vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa nhưng đã cung cấp những thông tin cơ bản nhất. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào hãy chat trực tiếp với bác sỹ của chúng tôi. Và đừng quên trên trang tambinh.vn còn rất nhiều thông tin có thể bạn quan tâm.

Chat với bác sĩ ngay