Vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý ở trẻ – Cách điều trị và lưu ý

Vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý là hai trường hợp có những điểm khác biệt. Việc nhận diện đúng từng tình trạng sẽ giúp lựa chọn được cách xử lý kịp thời. Dưới đây là những thông tin giúp bạn nhận biết từng dạng này.

1. Vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý là gì?

Khi đề cập tới việc phân biệt giữa vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý người ta thường nghĩ ngay tới bệnh vàng da ở trẻ em. Bởi trẻ sơ sinh là đối tượng gặp phải cả hai tình trạng này. Còn với người trưởng thành chỉ có vàng da bệnh lý ở người lớn mà không có vàng da sinh lý.

Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng tăng bilirubin trong máu. Đây là chất có màu vàng được sinh ra khi tế bào hồng cầu bị phân hủy. Biểu hiện lâm sàng là màu sắc da chuyển vàng tại nhiều vùng trên cơ thể. Tình trạng này có thể quan sát bằng mắt thường ở nơi có đủ ánh sáng tự nhiên. Để kiểm tra, hãy ấn nhẹ ngón tay cái lên da trẻ trong vòng 5 giây. Sau khi bỏ ra, nếu nơi vừa ấn tay có màu vàng rõ rệt thì xác định trẻ đã bị vàng da.

Vàng da ở trẻ có hai dạng là vàng da sinh lý (chiếm khoảng 75%) và vàng da bệnh lý. Mỗi loại sẽ được phân biệt bằng các triệu chứng khác nhau. Cách xử lý và mức độ nguy hiểm cũng không giống nhau.

2. Phân biệt vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý

Vậy vàng da sinh lý khác vàng da bệnh lý như thế nào? Dưới đây là cách phân biệt:

3. Nguyên nhân gây vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý

Vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Riêng đối với vàng da bệnh lý thì có thể xuất phát từ một số căn bệnh nguy hiểm cần được can thiệp y khoa.

3.1. Nguyên nhân gây vàng da sinh lý

Khi nhắc tới bệnh vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh thực chất là một tình trạng không đáng ngại. Bởi nó xuất phát từ thể trạng đặc biệt của trẻ giai đoạn này.

Trẻ sơ sinh có lượng tế bào hồng cầu cao. Tế bào này thường xuyên bị phá vỡ và thay thế bằng tế bào mới. Trong khi đó, chức năng gan của trẻ lúc này chưa hoàn thiện. Nên gan không đủ sức lọc và đào thải hết bilirubin ra khỏi máu. Điều này sẽ khiến lượng bilirubin dần tích tụ gây vàng da.

3.2. Nguyên nhân gây vàng da bệnh lý

Dưới đây là một số lý do gây bệnh vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh:

– Bất đồng nhóm máu mẹ con: Máu của thai nhi không tương thích với máu của mẹ. Thường gặp nhất là bất đồng nhóm máu ABO và bất đồng nhóm máu hệ Rh. Nó khiến cho lượng sắt trong máu thấp và lượng bilirubin trong máu cao. Từ đó trẻ bị thiếu máu, vàng da.

– Xuất huyết dưới da: Đây là tình trạng có các đốm nhỏ màu đỏ nâu dưới bề mặt da trẻ.

– Bệnh lý tan máu: Các tế bào hồng cầu lúc này sẽ phân hủy nhanh hơn. Điều này sẽ đẩy hàm lượng bilirubin trong máu tăng cao hơn.

– Bệnh lý gan mật bẩm sinh: Gan đóng vai trò lọc thải bilirubin trong cơ thể. Do đó, bất kỳ bệnh lý về gan nào cũng ảnh hưởng tới quá trình xử lý bilirubin. Bên cạnh đó, teo đường mật, giãn đường mật… cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh.

Bất đồng nhóm máu mẹ con có thể là nguyên nhân gây vàng da bệnh lý ở trẻ

4. Vàng da có nguy hiểm không?

Nhiều cha mẹ không khỏi băn khoăn vàng da sinh lý có nguy hiểm không hay vàng da bệnh lý có nguy hiểm không. Vàng da sinh lý sẽ tự biến mất mà không gây ra bất kỳ tổn hại nào cho sức khỏe.

Đối với vàng da bệnh lý chỉ tính riêng các triệu chứng bất thường đi kèm đã gây ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ. Hơn nữa, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời bệnh có thể chuyển thành biến chứng như:

– Bệnh não cấp do tăng bilirubin: Do lượng bilirubin quá lớn, thâm nhập vào não. Đặc trưng bởi hôn mê, giảm trương lực và giảm bú.

– Bệnh não mạn do tăng bilirubin: Hay còn được gọi với tên vàng da nhân. Lúc này trẻ có biểu hiện của bại não, thiểu năng trí tuệ và gánh chịu các tàn tật khác.

5. Khi nào cần tới gặp bác sĩ?

Như đã đề cập ở trên, vàng da sinh lý không đáng ngại. Nhưng khi trẻ xuất hiện các dấu hiệu của vàng da bệnh lý, cha mẹ cần đưa bé tới các cơ sở y tế để thăm khám. Đặc biệt với trường hợp hôn mê, co giật thì phải được cấp cứu ngay. Tuy nhiên, trẻ sơ sinh là đối tượng nhạy cảm. Do đó, để đảm bảo an toàn hãy nhờ tới sự trợ giúp của bác sĩ nếu cha mẹ cảm thấy bất kỳ dấu hiệu bất ổn nào.

Dưới đây là một vài dấu hiệu cần đưa trẻ đi khám ngay:

– Vàng da xuất hiện sớm trước 48 giờ sau sinh.

– Vàng da kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng, trên 2 tuần với trẻ thiếu tháng.

– Vàng da toàn thân, vàng lòng bàn tay, lòng bàn chân.

– Đi kèm các dấu hiệu bất thường khác như bú ít, co giật, sốt, phân bạc màu…

6. Điều trị vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý

Trong hầu hết các trường hợp vàng da sinh lý chỉ biểu hiện nhẹ, thoáng qua và tự khỏi nên không cần điều trị vàng da sinh lý. Bởi sau khoảng 1 hoặc 2 tuần tuổi, gan của trẻ sẽ phát triển hơn. Lúc này gan sẽ đủ sức để đào thải hết lượng bilirubin trong máu. Tình trạng vàng da sẽ tự biến mất.

Còn đối với vàng da bệnh lý thì cần được phát hiện và điều trị kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm. Liệu vàng da bệnh lý có chữa được không? Câu trả lời là có nếu được điều trị kịp thời, đúng cách. Hiện các phương pháp điều trị phổ biến là:

– Truyền dịch và dùng thuốc: Giúp tăng tốc độ chuyển hóa bilirubin gián tiếp.

– Chiếu đèn: Đây được coi là phương pháp hiệu quả, đơn giản. Ánh sáng đèn sẽ tác động vào lượng bilirubin dưới da để chuyển hóa nó thành chất hòa tan được trong nước. Từ đó được đào thải ra ngoài qua đường nước tiểu. Ở phương pháp này, ngoại trừ mắt và bộ phận sinh dục, toàn bộ cơ thể trẻ sẽ được để dưới đèn sắc xanh dương.

– Thay máu: Được dùng trong trường hợp điều trị chiếu đèn vàng da không đem lại hiệu quả hoặc có khả năng biến chứng cao. Lượng máu phù hợp với trẻ sẽ được thay thế cho máu có hàm lượng bilirubin cao trong máu trẻ.

Chiếu đèn là phương pháp điều trị khá phổ biến

>>Xem thêm: Chi tiết quy trình điều trị vàng da bằng chiếu đèn

7. Lưu ý của chuyên gia

Để phòng tránh tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh, điều mẹ có thể làm là:

– Chăm sóc sức khỏe bản thân thật tốt trong thai kỳ. Khám thai theo lịch hẹn để bác sĩ có thể theo dõi thai kỳ và phát hiện sớm các bệnh lý. Điều này sẽ giúp phòng ngừa nguy cơ sinh non, cân nặng thấp hơn hoặc vượt quá mức cho phép, nhiễm trùng bào thai.

– Ngay sau khi sinh hãy cho trẻ bú sữa mẹ và giữ ấm cho trẻ.

– Theo dõi sát biểu hiện của trẻ để kịp thời phát hiện dấu hiệu bất thường. Ít nhất vài lần trong ngày hãy để trẻ trong điều kiện đủ ánh sáng để dễ dàng quan sát màu sắc da của trẻ.

Trong trường hợp trẻ bị vàng da, đặc biệt là điều trị vàng da bệnh lý, cha mẹ hãy:

– Phối hợp tốt với bác sĩ trong quá trình điều trị. Không nên quá lo lắng.

– Theo dõi sát thay đổi của trẻ để kịp thời thông báo với bác sĩ những dấu hiệu bất thường.

– Tăng cường cho trẻ bú sữa để nạp thêm nước và năng lượng cho trẻ.

– Không để trẻ nằm buồng tối liên tục.

Trên đây là cách nhận biết vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý mà bất kỳ cha mẹ nào cũng cần biết. Hãy theo sát sự thay đổi của trẻ để có thể kịp thời phát hiện những dấu hiệu bất thường. Nếu cần hỗ trợ thêm thông tin đừng ngần ngại gọi tới tổng đài 0343 44 66 99.