Đau vùng thượng vị kèm buồn nôn có thể chỉ là rối loạn tiêu hóa thông thường, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo dạ dày đang bị tổn thương. Đừng chủ quan trước những cơn đau âm ỉ, buồn nôn kéo dài tránh biến chứng nguy hiểm xảy ra.
Tham khảo ngay bài viết dưới đây để giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân gây đau thượng vị buồn nôn và tìm ra giải pháp khắc phục hiệu quả.
1. Cảm giác đau thượng vị buồn nôn là gì?
Đau vùng thượng vị buồn nôn là hiện tượng đau hoặc khó chịu ở vùng bụng trên – vị trí tương ứng với dạ dày. Cơn đau có thể âm ỉ, nóng rát hoặc quặn thắt đi kèm cảm giác buồn nôn, chướng bụng, đầy hơi.
Hiểu nôm na, đau thượng vị chính là đau vùng bụng trên rốn. Đây là nơi tập trung nhiều cơ quan tiêu hóa như dạ dày, tá tràng, gan, tụy. Còn buồn nôn là phản xạ mà cơ thể muốn tống thức ăn, dịch dạ dày ra ngoài do dạ dày bị kích thích hoặc rối loạn tiêu hóa.
Nếu tình trạng đau thượng vị kèm buồn nôn chỉ xuất hiện thoáng qua, có thể là phản ứng tạm thời. Nhưng nếu triệu chứng xuất hiện nhiều, tái diễn liên tục ảnh hưởng tới sinh hoạt thì cần thăm khám và điều trị kịp thời.
2. Đau vùng thượng vị buồn nôn là biểu hiện bệnh gì?
Dưới đây là những bệnh lý có thể xuất hiện triệu chứng đau thượng vị kèm buồn nôn, độc giả có thể tham khảo:
2.1. Viêm loét dạ dày – tá tràng
Bệnh viêm loét dạ dày – tá tràng có thể gây ra triệu chứng đau thượng vị kèm buồn nôn, ợ chua. Khi niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng bị tổn thương do viêm hoặc loét, vùng thượng vị thường đau rát, âm ỉ hoặc quặn. Tổn thương này kích thích đầu dây thần kinh gây phản xạ buồn nôn, nhất là sau khi ăn no hoặc đói lâu. Nếu niêm mạc dạ dày loét sâu, cảm giác đau có thể tăng về đêm, kèm theo ợ chua, chán ăn. Viêm loét kéo dài còn dẫn tới giảm hấp thu, mệt mỏi và sụt cân.
2.2. Trào ngược dạ dày – thực quản
Những người bị trào ngược dạ dày – thực quản cũng thường xuyên gặp phải tình trạng đau thượng vị, đầy hơi, buồn nôn và nôn.
Nguyên nhân là do axit dạ dày trào lên ống dẫn thức ăn hoặc thực quản, kích ứng niêm mạc thực quản gây đau thượng vị. Triệu chứng thường nặng hơn sau bữa ăn, khi cúi gập người hoặc khi nằm xuống. Trào ngược mãn tính còn làm tổn thương niêm mạc thực quản, gây ho khan, ợ hơi và khó nuốt.
2.3. Ngộ độc thực phẩm
Những người bị ngộ độc thực phẩm thường có biểu hiện tiêu chảy cấp, phân lỏng (có thể kèm theo máu). Ngoài ra, người bệnh cũng có biểu hiện đau âm ỉ vùng thượng vị và buồn nôn để tống chất độc ra ngoài.
Thông thường, nếu ngộ độc thực phẩm cơn đau sẽ giảm khi thức ăn được nôn ra ngoài. Nhưng nếu đau dữ dội và nôn liên tục, người bệnh nên đi khám tránh tình trạng ngộ độc nặng, nguy hiểm.
2.4. Stress, căng thẳng kéo dài
Hệ thần kinh thực vật phản ứng với stress bằng cách thay đổi nhu động ruột và tăng tiết acid dạ dày, gây co thắt và đau tại vùng thượng vị. Căng thẳng còn làm giảm sự phục hồi của niêm mạc, khiến triệu chứng buồn nôn và khó tiêu dai dẳng hơn. Chính vì thế những người rối loạn lo âu hoặc trầm cảm thường báo cáo cơn đau tăng lên trong giai đoạn stress cao.
2.5. Rối loạn tiêu hóa, ăn uống thất thường
Bỏ bữa, ăn quá nhanh, ăn nhiều đồ dầu mỡ, cay nóng hoặc uống nhiều rượu bia, cà phê đều làm tăng tiết acid và kích thích co bóp dạ dày. Thói quen ăn uống này dễ gây đầy hơi, ợ chua và cảm giác buồn nôn kèm đau thượng vị, nhất là khi ăn quá no.
2.6. Nguyên nhân khác
Ngoài những nguyên nhân về tiêu hóa, dạ dày thì triệu chứng đau thượng vị đi kèm buồn nôn còn có thể xuất hiện do:
-
Dùng thuốc giảm đau/kháng viêm: NSAID kéo dài làm bào mòn niêm mạc, gây đau và buồn nôn.
-
Bệnh gan, mật, tụy: Các bệnh ở cơ quan lân cận có thể gây đau vùng trên gan/mật lan tới thượng vị kèm buồn nôn.
-
Phụ nữ mang thai: Thay đổi hormone và áp lực tử cung lên ổ bụng gây buồn nôn và đau thượng vị, đặc biệt 3 tháng đầu.
Mỗi nguyên nhân sẽ có hướng điều trị khác nhau. Điều quan trọng là nếu xuất hiện triệu chứng và kéo dài, người bệnh nên đến bệnh viện để thăm khám, tìm ra nguyên nhân và điều trị kịp thời.
>>>Xem thêm: Đau thượng vị cảnh báo bệnh gì? – Thông từ từ A-Z
3. Làm gì khi bị đau vùng thượng vị buồn nôn? 4 bước xử trí ĐƠN GIẢN NHƯNG HIỆU QUẢ TỨC THÌ
Khi cơn đau thượng vị xuất hiện, để tránh dạ dày co bóp mạnh khiến triệu chứng thêm trầm trọng, người bệnh nên “bỏ túi” 4 bước đơn giản này.
3.1. Ngừng ăn uống
Ngay khi thấy đau hoặc buồn nôn, bạn nên tạm ngừng ăn để dạ dày được nghỉ ngơi. Việc cố ăn tiếp có thể khiến acid và thức ăn trào ngược, làm đau rát dữ dội hơn. Sau khoảng 30 phút – 1 tiếng, khi cảm giác dịu lại, có thể nhấp từng ngụm nước ấm nhỏ để loãng bớt acid, giảm nóng rát.
3.2. Ngồi thẳng người, thả lỏng bụng
Tư thế này giúp giảm áp lực lên vùng dạ dày, hỗ trợ acid và hơi trong dạ dày di chuyển đúng hướng. Tuyệt đối không cúi gập người hoặc thắt chặt thắt lưng. Điều này có thể làm tăng cảm giác buồn nôn.
3.3. Uống một cốc nước ấm hoặc trà gừng loãng
Gừng có đặc tính chống co thắt và giảm buồn nôn tự nhiên, đồng thời kích thích lưu thông máu giúp vùng bụng thư giãn. Nước ấm còn làm loãng acid nhẹ nhàng, giảm cảm giác nóng rát. Chính vì vậy, ngay sau khi ngồi thẳng lửng hãy thử uống vài ngụm nước ấm hoặc trà gừng để được thoải mái.
3.4. Tránh nằm ngay sau ăn hoặc sau khi buồn nôn.
Sau khi ăn hoặc khi vừa nôn xong, nên ngồi hoặc đi lại nhẹ nhàng. Hãy cố gắng chờ ít nhất 1 tiếng để tránh acid trào ngược lên thực quản gây buồn nôn, khó chịu.
4. Giải pháp nào cho người bị đau thượng vị buồn nôn kéo dài
Đau thượng vị buồn nôn do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Chính vì vậy, khi xuất hiện triệu chứng này kéo dài, người bệnh nên thăm khám để được chẩn đoán chính xác. Tùy từng nguyên nhân gây bệnh sẽ có phương pháp điều trị khác nhau. Bên cạnh đó, người bệnh có thể tham khảo các phương pháp cải thiện triệu chứng dưới đây.
4.1. Sử dụng thuốc tây
Với những trường hợp đau thượng vị kèm buồn nôn, ợ hơi, ợ chua có thể là biểu hiện của bệnh lý trào ngược dạ dày, viêm loét dạ dày. Lúc này bác sĩ thường chỉ định sử dụng một số loại thuốc giảm acid, trung hòa acid dịch vị. Các loại thuốc chính có thể kể đến như:
-
Thuốc kháng acid: Giúp trung hòa nhanh lượng acid dư thừa trong dạ dày, nhờ đó làm dịu cảm giác nóng rát, ợ chua và buồn nôn. Một số loại thường dùng là Magnesium hydroxide, Aluminum hydroxide hoặc Calcium carbonate.
-
Thuốc ức chế thụ thể H2: Có tác dụng giảm tiết acid dạ dày trong ngắn hạn, thường dùng vào buổi tối để hạn chế đau rát về đêm. Các thuốc phổ biến gồm Ranitidine, Famotidine.
-
Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Là nhóm thuốc mạnh nhất trong việc ức chế tiết acid và giúp vết loét nhanh lành hơn, điển hình như Omeprazole, Esomeprazole, Pantoprazole.
-
Thuốc nhu động dạ dày (prokinetics): Giúp đẩy nhanh quá trình làm rỗng dạ dày, giảm ứ đọng thức ăn và trào ngược – nguyên nhân khiến người bệnh buồn nôn, đầy hơi. Các thuốc thường dùng như Domperidone, Metoclopramide.
-
Thuốc bảo vệ niêm mạc (ví dụ sucralfate): Tạo một lớp màng bao phủ vết loét và bảo vệ niêm mạc khỏi acid, giúp giảm đau và thúc đẩy phục hồi tổn thương.
*Lưu ý: Sử dụng thuốc phải theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh không tự ý mua hoặc tăng/giảm liều dùng.
4.2. Điều chỉnh chế độ ăn uống
Người bệnh cần thực hiện nguyên tắc ăn đúng giờ, chia nhỏ bữa ăn, ăn chậm, nhai kỹ và không ăn quá no. Đồng thời, ưu tiên các món ăn được chế biến nhẹ như hấp, luộc, giảm muối, đường, dầu mỡ. Đồng thời chú ý đến thực phẩm nên và không nên ăn dưới đây.
Thực phẩm nên bổ sung:
-
Nhóm tinh bột dễ tiêu: Cháo, cơm mềm, súp, bánh mì trắng, yến mạch.
-
Nhóm rau củ quả: Bí đỏ, khoai lang, cà rốt, rau ngót, đu đủ chín, chuối chín — giúp làm dịu niêm mạc.
-
Nhóm đạm nhẹ: Thịt gà, cá hấp, trứng luộc, đậu phụ — dễ tiêu hóa và ít sinh acid.
-
Thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa: Sữa chua ít đường, men vi sinh tự nhiên giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột.
-
Đồ uống tốt: Nước ấm, trà gừng loãng, trà hoa cúc, nước mật ong pha ấm (uống buổi sáng khi bụng không quá đói).
Ăn đồ mềm, lỏng dễ tiêu
Thực phẩm nên tránh:
-
Đồ kích thích acid: Cà phê, trà đặc, nước ngọt có gas, rượu bia.
-
Thức ăn khó tiêu, nhiều dầu mỡ: Đồ chiên rán, fastfood, thịt đỏ nướng.
-
Đồ cay nóng, chua: Ớt, tiêu, chanh, giấm, dưa muối — dễ gây viêm loét nặng hơn.
-
Socola, hành tỏi sống, bạc hà: Có thể làm giãn cơ thắt thực quản dưới, tăng nguy cơ trào ngược.
4.3. Áp dụng các bài thuốc dân gian
Ngoài thuốc tây và chế độ ăn uống, nhiều người áp dụng các mẹo dân gian đơn giản tại nhà để làm dịu cảm giác đau rát vùng thượng vị, buồn nôn và đầy hơi. Dưới đây là một số bài thuốc tự nhiên, an toàn, dễ thực hiện:
Nghệ và mật ong – phục hồi niêm mạc dạ dày
Nghệ chứa hoạt chất curcumin có tác dụng chống viêm, giảm acid và kích thích tái tạo niêm mạc. Kết hợp với mật ong giúp làm dịu dạ dày, giảm buồn nôn.
Cách làm: Trộn 2 thìa bột nghệ với 1 thìa mật ong nguyên chất, vo thành viên nhỏ; uống 2–3 viên mỗi ngày trước bữa ăn khoảng 30 phút.
>>>Xem ngay Chữa viêm loét dạ dày bằng nghệ và mật ong – Hiệu quả bất ngờ
Trà gừng ấm – giảm buồn nôn và đầy hơi
Gừng có khả năng làm ấm dạ dày, kích thích tiêu hóa và giảm co thắt. Dùng thường xuyên giúp giảm đau vùng thượng vị, đặc biệt khi thời tiết lạnh hoặc ăn uống thất thường. Cách làm: Thái vài lát gừng tươi, hãm với nước sôi 10 phút; thêm chút mật ong và uống ấm sau bữa ăn.
Nước lá khôi tía – giảm viêm loét, ổn định acid
Khôi tía là vị thuốc quen thuộc trong các bài thuốc trị viêm loét dạ dày – tá tràng, có tác dụng ức chế tiết acid và làm lành vết loét. Cách làm: Dùng 10–15g lá khôi tía khô hãm nước sôi, uống hằng ngày sau bữa ăn 30 phút. Có thể kết hợp thêm cam thảo hoặc bồ công anh để tăng hiệu quả.
4.4. Cân bằng cuộc sống, nghỉ ngơi và giảm stress
Một số trường hợp stress, thiếu ngủ có thể là nguyên nhân khiến acid tăng tiết và nhu động dạ dày rối loạn — do đó quản lý stress là điều vô cùng cần thiết. Để thực hiện được điều này người bệnh nên áp dụng các mẹo nhỏ sau đây:
-
Thực hành thở sâu 5–10 phút, thiền 10–20 phút/ngày, hoặc tập yoga nhẹ để giảm căng thẳng
-
Duy trì giấc ngủ 7–8 giờ mỗi đêm.
-
Tập thể dục vừa phải (đi bộ, bơi, đạp xe nhẹ) giúp cải thiện tiêu hóa và lưu thông máu; tránh tập cường độ cao ngay sau ăn.
-
Ngoài ra, từ bỏ thuốc lá, giảm rượu và giữ cân nặng hợp lý sẽ giảm áp lực lên bụng, hạn chế trào ngược.
Lưu ý: Nếu bạn bị lo âu nặng hoặc rối loạn giấc ngủ, cần cân nhắc hỗ trợ chuyên môn (tư vấn tâm lý, bác sĩ) để khắc phục gốc rễ và giúp dạ dày phục hồi bền vững.
5. Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Cảm giác đau vùng thượng vị kèm buồn nôn đôi khi chỉ là phản ứng tạm thời do ăn uống không điều độ hoặc căng thẳng. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài, xuất hiện thường xuyên hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường, người bệnh không nên chủ quan mà cần đi khám sớm để tìm nguyên nhân chính xác.
Bạn nên đến cơ sở y tế khi gặp một hoặc nhiều biểu hiện sau:
-
Đau thượng vị dữ dội, lan ra sau lưng hoặc ngực, không giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường.
-
Buồn nôn hoặc nôn kéo dài, đặc biệt nếu nôn ra dịch chua, có lẫn máu hoặc cặn đen như bã cà phê.
-
Sụt cân nhanh, chán ăn, mệt mỏi, da xanh xao – dấu hiệu cho thấy hệ tiêu hóa đang rối loạn nghiêm trọng.
-
Đi ngoài phân đen, có máu hoặc hôi bất thường, có thể liên quan đến xuất huyết tiêu hóa.
-
Đau kèm đầy hơi, khó thở, tức ngực, nghi ngờ biến chứng trào ngược hoặc viêm loét lan rộng.
6. Những câu hỏi thường gặp khi bị đau thượng vị buồn nôn
Khi gặp triệu chứng này, ngoài những thắc mắc về nguyên nhân, cách xử lý nhiều người có thắc mắc sau:
6.1. Đau vùng thượng vị kèm buồn nôn có nguy hiểm không?
Như đã chia sẻ ở trên, thông thường, tình trạng này có thể xuất phát từ rối loạn tiêu hóa, viêm dạ dày hoặc trào ngược acid. Tuy nhiên, nếu cơn đau kéo dài, buồn nôn liên tục hoặc đi kèm các dấu hiệu như sụt cân, nôn ra máu, đi ngoài phân đen, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo viêm loét dạ dày, viêm tụy hoặc bệnh gan mật – cần được khám và điều trị sớm để tránh biến chứng nguy hiểm.
6.2. Đau thượng vị kèm buồn nôn có phải dấu hiệu mang thai không?
Ở phụ nữ, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của thai kỳ, cảm giác buồn nôn, nôn khan, đau vùng bụng trên có thể là biểu hiện của ốm nghén. Tuy nhiên, nếu cảm giác đau dữ dội hoặc đi kèm khó tiêu, đầy hơi, bạn nên đi khám để loại trừ các nguyên nhân liên quan đến dạ dày hoặc gan mật.
6.3. Uống nhiều nước có giúp giảm đau thượng vị và buồn nôn không?
Uống nhiều nước không giúp làm giảm tình trạng đau và buồn nôn. Người bệnh cần uống nước đúng cách. Nước ấm hoặc trà thảo mộc giúp làm dịu niêm mạc dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa và giảm co thắt, từ đó giảm buồn nôn. Tránh uống quá nhiều nước lạnh hoặc uống ồ ạt một lúc vì có thể làm co thắt dạ dày, tăng áp lực lên niêm mạc, khiến triệu chứng nặng hơn.
6.4. Tập thể dục có giúp giảm đau vùng thượng vị buồn nôn không?
Có, nhưng cần tập đúng cách. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, hít thở sâu giúp cải thiện lưu thông máu, giảm căng thẳng và kích thích tiêu hóa. Tuy nhiên, tránh tập luyện cường độ cao ngay sau ăn hoặc các động tác gây áp lực lên bụng, vì có thể làm trào ngược acid và tăng cảm giác buồn nôn.
Đau vùng thượng vị buồn nôn là triệu chứng phổ biến nhưng không nên chủ quan, vì đôi khi phản ánh tổn thương dạ dày hoặc các vấn đề tiêu hóa khác. Nếu đang gặp tình trạng này, người bệnh cần thăm khám sớm để tìm ra nguyên nhân và áp dụng phương pháp điều trị kịp thời.
Xem thêm:
- Vị trí đau bụng thường gặp – Đọc để nắm rõ vị trí đau và bệnh lý liên quan
- Đau thượng vị về đêm – Xem ngay để nắm được nguyên nhân và cách xử trí nhanh
- 7 dấu hiệu viêm loét dạ dày – Nhận biết bệnh chính xác đến 99%
Nguồn tham khảo
Tâm Bình giúp độc giả tìm kiếm nguồn thông tin chính xác nhất dựa trên các công trình nghiên cứu Y học đã được công bố, thẩm định trong và ngoài nước. Các tài liệu chúng tôi đưa ra đều được nghiên cứu và kiểm duyệt kỹ lưỡng đảm bảo thông tin cập nhật mới và khách quan nhất. Quý độc giả có thể tham khảo thêm chính sách biên tập của chúng tôi để xác nhận nội dung mà mình đọc được là chính xác và hữu ích.