Vừa đặt bát xuống là thấy tức, đau vùng thượng vị, đôi khi có cảm giác nóng rát, khó chịu. Nhiều người chủ quan nghĩ do ăn no nhưng đau thượng vị sau khi ăn có thể là biểu hiện của nhiều vấn đề từ thói quen ăn uống tới bệnh lý dạ dày. Để biết rõ vì sao xuất hiện triệu chứng này và cách xử lý an toàn, đừng bỏ qua bài viết này.
1. Nhận biết rõ biểu hiện đau thượng vị sau khi ăn
Đau thượng vị sau ăn là cảm giác khó chịu, chúng xuất hiện ở dưới xương ức và phía trên rốn. Đây là khu vực tập trung nhiều cơ quan tiêu hóa như dạ dày, tá tràng, gan, mật.
Khi khu vực này bị kích ứng hoặc hoạt động bất thường, người bệnh sẽ thấy có biểu hiện:
-
Đau âm ỉ, nóng rát, đôi khi đau quặn từng cơn ngay sau bữa ăn.
-
Triệu chừng đi kèm như đầy hơi, ợ hơi, ợ nóng, nhất là sau khi ăn món cay, dầu mỡ, đồ chua.
-
Một số người còn có biểu hiện buồn nôn, chướng bụng, ăn vào thấy nặng người, khó chịu.
Khi tình trạng kéo dài, người bệnh dễ mệt mỏi, chán ăn, tiêu hóa kém và thậm chí đi ngoài sau ăn do thức ăn xuống ruột quá nhanh. Những biểu hiện này cho thấy hệ tiêu hóa đang gặp vấn đề, cần nhận diện đúng nguyên nhân để xử lý sớm, tránh để bệnh trở nặng hoặc chuyển thành mạn tính.
2. 10 nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng đau thượng vị sau khi ăn
Đau thượng vị do rất nhiều nguyên nhân gây ra, tuy nhiên điển hình là 10 nguyên nhân phổ biến dưới đây.
2.1. Đau thượng vị sau khi ăn do ăn quá nhanh, nhai không kỹ
Thói quen ăn quá nhanh khiến thức ăn chưa được nghiền nhỏ, dạ dày phải làm việc nhiều hơn để tiêu hóa. Điều này làm tăng áp lực dạ dày, nhu động dạ dày hoạt động mạnh gây đau tức thượng vị sau ăn.
Bên cạnh đó, việc nhai không kỹ còn làm giảm tiết enzyme tiêu hóa từ nước bọt khiến quá trình phân giải tinh bột, chất béo chậm lại. Một số khảo sát dinh dưỡng cho thấy người ăn nhanh, nhai không kỹ có nguy cơ rối loạn tiêu hóa cao gấp 3 lần bình thường.
Ngoài ra, ăn nhanh, nuốt nhiều khí gây đầy hơi, chướng bụng cũng dẫn đến cơn đau thượng vị.
2.2. Ăn quá no hoặc ăn quá nhiều
Nạp một lượng thức ăn quá lớn vào dạ dày khiến cơ quan này bị căng giãn tối đa để chứa thực phẩm. Áp lực tăng gây kích thích receptor, dẫn đến đau âm ỉ hoặc đau tức dữ dội sau ăn 10–20 phút.
Theo chuyên gia tiêu hóa, ăn vượt nhu cầu 30–40% có thể khiến thời gian tiêu hóa kéo dài gấp đôi. Lúc này thức ăn lưu lại lâu trong dạ dày, gây chướng bụng, nóng rát. Đây cũng là thói quen dễ dẫn đến loét dạ dày và trào ngược về lâu dài.
2.3. Ăn nhiều đồ cay nóng, chiên rán gây đau thượng vị
Rất nhiều người có thói quen ăn cay và vô cùng cay. Những thực phẩm cay nóng (ớt, tiêu) chứa capsaicin có thể kích thích niêm mạc dạ dày, nhất là những người dạ dày nhạy cảm sẽ khiến nóng rát, đau thượng vị.
Bên cạnh đó, thực phẩm nhiều dầu mỡ cần thời gian tiêu hóa lâu gây trì trệ nhu động dạ dày khiến cơ quan này tăng tiết acid. Kết quả là người ăn dễ cảm thấy đau rát thượng vị, đầy hơi, ợ nóng.
2.4. Uống rượu bia, cà phê sau ăn
Rượu bia và cà phê đều là các chất kích thích làm tăng tiết acid dịch vị. Khi sử dụng ngay trước hoặc sau bữa ăn, niêm mạc dạ dày vốn đang hoạt động mạnh sẽ bị kích ứng thêm, dẫn đến đau rát, khó chịu vùng thượng vị. Một số nghiên cứu chỉ ra người uống cà phê trước ăn có nguy cơ tăng triệu chứng đau thượng vị cao hơn 1,5 lần.
2.5. Thói quen nằm ngay sau ăn
Nằm xuống ngay sau khi ăn khiến thức ăn chưa kịp tiêu hóa bị dồn ngược lên trên. Tư thế nằm làm giảm hoạt động của cơ thắt thực quản dưới, tạo điều kiện cho acid trào lên, gây đau nóng thượng vị, ợ chua, ợ hơi. Theo khuyến nghị của chuyên gia tiêu hóa, nên chờ ít nhất 1–2 giờ sau ăn mới được nằm, đặc biệt ở người có tiền sử trào ngược hoặc viêm dạ dày.
2.6. Căng thẳng, stress kéo dài
Stress làm tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm, khiến dạ dày co bóp bất thường và tiết acid nhiều hơn. Kết quả là người ăn dễ bị đau rát, đầy chướng và khó tiêu sau bữa ăn.
Bên cạnh đó, Cortisol – hormone của stress cũng ảnh hưởng trực tiếp đến nhu động ruột, làm rối loạn tiêu hóa và gây đau thượng vị. Các nghiên cứu cho thấy những người thường xuyên căng thẳng có tỷ lệ đau thượng vị cao gấp 2 lần nhóm bình thường. Việc ăn trong trạng thái lo âu, vội vã càng làm triệu chứng trở nên nặng hơn.
2.7. Do bệnh lý viêm loét dạ dày – tá tràng
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau thượng vị sau khi ăn. Khi niêm mạc dạ dày bị viêm, có ổ loét hoặc bất kỳ kích thích nào từ thức ăn cũng có thể gây đau rát, nóng thượng vị. Nhiều người mô tả cơn đau xuất hiện 15–30 phút sau bữa ăn và lặp lại nhiều lần trong ngày. Thống kê cho thấy khoảng 20% người bị viêm loét có biểu hiện đau thượng vị kéo dài sau ăn.
2.8. Trào ngược dạ dày thực quản gây đau rát thượng vị sau ăn
Ở người bị trào ngược dạ dày thực quản, cơ thắt thực quản dưới đóng không chặt khiến acid dễ trào ngược lên mỗi khi dạ dày đầy. Chính vì vậy, sau ăn, nhất là khi ăn no, acid tăng mạnh dẫn đến nóng, rát và đau thượng vị. Người bệnh có thể chịu cảm giác này trong vài phút, thậm chí hàng giờ. Theo thống kê, có khoảng 30 – 40% người bị trào ngược có triệu chứng đau thượng vị sau ăn.
2.9. Nhiễm vi khuẩn HP
Vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) sống trong dạ dày, chúng gây viêm mạn tính và làm suy yếu lớp bảo vệ niêm mạc. Khi ăn acid kích hoạt vùng viêm khiến người bệnh có triệu chứng đau, nóng rát hoặc cồn cào thượng vị.
Bên cạnh đó, vi khuẩn HP còn tăng nguy cơ loét dạ dày khiến cơn đau kéo dài và xuất hiện ngay sau khi ăn. Theo thống kê WHO, có tới 50% dân số thế giới nhiễm vi khuẩn HP, rất nhiều người không biết mình mắc vi khuẩn này.
2.10. Rối loạn chức năng gan, mật
Gan, mật có vai trò quan trọng trong tiêu hóa, nếu gan mật hoạt động kém khiến cơ thể khó phân giải chất béo dẫn đến đau thượng vị, đầy hơi.
Ngoài ra, người bệnh còn có biểu hiện đắng miệng, mệt mỏi, buồn nôn khi gặp vấn đề về gan mật.
Bên cạnh 10 nguyên nhân phổ biến kể trên, đau thượng vị sau khi ăn có thể là do bệnh lý viêm phúc mạc, tiền sản giật khi mang thai, viêm tụy, tắc ruột… Tuy nhiên đây là những trường hợp hiếm gặp. Dù vậy, người bệnh cũng không nên chủ quan.
3. Vừa ăn xong là đau thượng vị – Áp dụng ngay những tuyệt chiêu đơn giản này
Đau thượng vị sau khi ăn do rất nhiều nguyên nhân gây ra, để khắc phục triệu chứng này bạn có thể tham khảo những cách đơn giản dưới đây:
3.1. Massage kết hợp chườm ấm giảm đau thượng vị sau ăn
Chườm ấm vùng bụng giúp giãn cơ, giảm co thắt và đau tức tại thượng vị. Bạn có thể dùng túi chườm nóng hoặc khăn ấm, đặt lên vùng bụng dưới xương ức trong 10–15 phút kết hợp massage nhẹ nhàng. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả khi cơn đau xuất hiện sau bữa ăn no hoặc ăn đồ khó tiêu. Chườm ấm không chỉ giảm đau tạm thời mà còn tạo cảm giác thư giãn, giúp dạ dày tiêu hóa tốt hơn.
3.2. Uống nước ấm hoặc trà gừng/ trà hoa cúc
Uống 1 cốc nước ấm sau bữa ăn giúp làm dịu dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa. Ngoài ra, các loại trà thảo dược như gừng, hoa cúc cũng có tác dụng làm dịu co thắt, giảm đầy hơi và nóng rát. Trà gừng giúp tăng nhu động ruột, còn hoa cúc mang tính dịu thần kinh, hỗ trợ giảm stress – nguyên nhân gián tiếp gây đau thượng vị. Lưu ý uống từ 10–15 phút sau ăn, tránh uống quá nóng hoặc quá lạnh.
3.3. Làm gì khi bị đau thượng vị? Đi bộ nhẹ nhàng
Đi bộ nhẹ 10–15 phút sau ăn giúp thức ăn di chuyển đều xuống ruột, kích thích nhu động, giảm tình trạng đầy hơi và áp lực lên dạ dày. Hoạt động nhẹ nhàng, đều đặn hàng ngày còn giúp cải thiện tiêu hóa lâu dài và hỗ trợ giảm cân – một yếu tố quan trọng với người bị đau thượng vị do ăn no hoặc thói quen ăn nhiều dầu mỡ.
Lưu ý: Không nên vận động mạnh hoặc nằm ngay sau ăn vì sẽ làm acid trào ngược, tăng cảm giác đau.
3.4. Điều chỉnh ngay thói quen ăn uống
Như đã chia sẻ ở phần trên, thói quen ăn uống là một trong những nguyên nhân gây đau thượng vị ngay sau khi ăn. Do đó, để cải thiện tình trạng này cần điều chỉnh lại thói quen ăn uống.
-
Hãy ăn chậm, nhai kỹ, giúp thức ăn được nghiền nhỏ, giảm áp lực tiêu hóa cho dạ dày.
-
Chia bữa ăn thành 5–6 bữa nhỏ trong ngày thay vì 2–3 bữa quá no cũng giúp giảm đau thượng vị.
-
Ưu tiên ăn đồ mềm, lỏng, dễ tiêu hóa.
-
Nên uống đủ nước trong ngày để hỗ trợ tiêu hóa nhưng tránh uống nhiều ngay khi ăn vì sẽ loãng dịch vị, làm giảm hiệu quả tiêu hóa.
3.5. Thay đổi thói quen sống tích cực
Lối sống lành mạnh kết hợp với chế độ ăn khoa học tạo nền tảng tốt cho sức khỏe tiêu hóa lâu dài. Vì thế, hãy cho mình thói quen sống tốt, lành mạnh.
-
Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc, hạn chế thức khuya và căng thẳng trong lúc ăn.
-
Không nằm ngay sau ăn và duy trì tư thế thẳng lưng khi nghỉ ngơi giúp acid dạ dày không trào ngược, giảm đau và nóng rát.
-
Dành thời gian luyện tập thể dục mỗi ngày, duy trì ít nhất 30 phút.
3.6. Áp dụng các mẹo giảm đau thượng vị tại nhà
Để cải thiện tình trạng đau thượng vị sau khi ăn, bạn có thể tham khảo những mẹo dân gian dưới đây. Nguyên liệu dễ tìm, dễ thực hiện nhưng có tác dụng hiệu quả.
-
Lá khôi tía: Vị thuốc có tác dụng trung hòa acid dịch vị, giảm đau thượng vị, cải thiện triệu chứng ợ chua, ợ hơi. Bạn rửa sạch lá khôi tía, vò nát và cho vào bình thủy tinh hãm như hãm trà.
-
Nghệ: Hoạt chất curcumin trong nghệ có tác dụng giảm acid trong dạ dày, chữa lành vết loét, giảm đau thượng vị. Với nghệ, bạn có thể sử dụng dạng tinh bột nghệ trộn với mật ong theo tỷ lệ 2:1. Sau đó, vo thành từng viên và ăn, mỗi ngày ăn viên với trọng lượng 5g.
-
Lá bàng: Loại lá có tác dụng kháng viêm hiệu quả, hỗ trợ điều trị bệnh đường ruột. Cách thực hiện đơn giản, rửa sạch 5 lá bàng rồi đun cùng với 1 lít nước. Có thể uống thay nước hàng ngày để cải thiện triệu chứng.
3.7. Thuốc tây giảm đau thượng vị
Thuốc tây là phương pháp sau cùng nếu người bệnh đã áp dụng cách trên nhưng không có hiệu quả. Tuy nhiên, cần phải có chỉ định của bác sĩ trước khi sử dụng.
-
Thuốc kháng axit: Có tác dụng trung hòa axit, tăng độ pH, hạn chế axit dạ dày tác động tới niêm mạc. Đồng thời, thuốc hỗ trợ điều trị triệu chứng liên quan tới đường tiêu hóa.
-
Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: giúp kích thích bài tiết dịch nhầy, thúc đẩy tuần hoàn máu. Các loại thuốc phổ biến như Sucralfate, Misoprostol, Rebamipide…
-
Thuốc kháng histamine H2: Có tác dụng bài tiết axit trong dạ dày vào ban đêm và sau khi ăn.
Khi sử dụng thuốc, người bệnh không tự ý tăng/ giảm liều lượng để tránh tác dụng phụ ảnh hưởng tới sức khỏe.
4. Những câu hỏi thường gặp khi bị đau thượng vị sau ăn
Đau thượng vị sau ăn là tình trạng phổ biến mà nhiều người đang gặp phải. Chính vì vậy, không ít người băn khoăn và đặt ra câu hỏi:
4.1. Đau thượng vị sau ăn có phải là vấn đề chỉ xảy ra ở người lớn không?
Không. Tình trạng này có thể gặp ở mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến người cao tuổi, tùy vào cơ địa và thói quen ăn uống.
4.2. Tình trạng đau thượng vị có thể xuất hiện vào bất cứ bữa ăn nào trong ngày không?
Có. Cơn đau có thể xảy ra sau bữa sáng, trưa hay tối, đặc biệt khi ăn quá nhanh, ăn no hoặc ăn thực phẩm khó tiêu.
4.3. Có cách nào nhận biết mức độ nguy cơ của cơn đau mà không cần đi khám ngay không?
Bạn có thể quan sát tần suất và thời gian xuất hiện cơn đau. Nếu chỉ thỉnh thoảng và nhanh hết, thường không quá lo, nhưng nếu lặp lại nhiều lần hoặc kéo dài, nên thăm khám sớm.
4.4. Đau thượng vị sau ăn có ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tổng thể không?
Nếu cơn đau kéo dài và không được kiểm soát, nó có thể ảnh hưởng đến ăn uống, tiêu hóa và chất lượng cuộc sống, nhưng cải thiện lối sống và thói quen ăn uống có thể giảm đáng kể rủi ro lâu dài.
Đau thượng vị sau khi ăn là tình trạng phổ biến, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Nhận biết sớm và áp dụng thói quen ăn uống, lối sống khoa học sẽ giúp giảm triệu chứng hiệu quả. Nếu cơn đau kéo dài hoặc thường xuyên, đừng chủ quan, nên thăm khám để bảo vệ sức khỏe lâu dài. Giữ dạ dày khỏe, bữa ăn mới trọn vẹn và thoải mái.
Xem thêm:
- Đau thượng vị kèm đi ngoài – Nguyên nhân do đâu? Nguy hiểm không?
- Đau thượng vị về đêm – Tìm ngay cách xử lý nhanh
Nguồn tham khảo
Tâm Bình giúp độc giả tìm kiếm nguồn thông tin chính xác nhất dựa trên các công trình nghiên cứu Y học đã được công bố, thẩm định trong và ngoài nước. Các tài liệu chúng tôi đưa ra đều được nghiên cứu và kiểm duyệt kỹ lưỡng đảm bảo thông tin cập nhật mới và khách quan nhất. Quý độc giả có thể tham khảo thêm chính sách biên tập của chúng tôi để xác nhận nội dung mà mình đọc được là chính xác và hữu ích.
- Đau vùng thượng vị
https://patient.info/doctor/history-examination/epigastric-pain - Tại sao lại đau vùng thượng vị sau khi ăn
https://www.verywellhealth.com/postprandial-p2-1945064